Somnium Scipionis 17-22

cristiana caserta / Cicerone
  • Created on 2023-10-06 08:14:33
  • Modified on 2023-11-23 12:08:27
  • Aligned by cristiana caserta
Latin
Ἑλληνική Transliterate
http://www.poesialatina.it/_ns/ProsaLat/Cic/DeRepubl06.html
XVII

Quam cum magis intuerer , " quaeso " inquit Africanus , " quousque humi defixa tua mens erit ? nonne aspicis quae in templa ueneris ? nouem tibi orbibus uel potius globis conexa sunt omnia , quorum unus est caelestis , extumus , qui reliquos omnes complectitur , summus ipse deus arcens et continens ceteros ; in quo sunt infixi illi qui uoluuntur stellarum cursus sempiterni . Huic subiecti sunt septem qui uersantur retro contrario motu atque caelum . Ex quibus unum globum possidet illa quam in terris Saturniam nominant . Deinde est hominum generi prosperus et salutaris ille fulgor qui dicitur Iouis . Tum rutilus horribilisque terris quem Martium dicitis . Deinde subter mediam fere regionem Sol obtinet , dux et princeps et moderator luminum reliquorum , mens mundi et temperatio , tanta magnitudinem ut cuncta sua luce lustret et compleat . Hunc ut comites consequuntur Veneris alter , alter Mercurii cursus , in infimoque orbe Luna radiis Solis accensa conuertitur . Infra autem eam iam nihil est nisi mortale et caducum praeter animos munere deorum hominum generi datos , supra Lunam sunt aeterna omnia . Nam ea quae est media et nona , Tellus , neque mouetur et infima est , et in eam feruntur omnia nutu suo pondera . "

XVIII

Quae cum intuerer stupens , ut me recepi , " quis hic " inquam [ quis ] " est qui conplet aures meas tantus et tam dulcis sonus ? " " hic est " inquit " ille qui interuallis coniunctus inparibus , sed tamen pro rata parte ratione distinctis , inpulsu et motu ipsorum orbium efficitur , et acuta cum grauibus temperans uarios aequabiliter concentus efficit ; nec enim silentio tanti motus incitari possunt , et natura fert ut extrema ex altera parte grauiter , ex altera autem acute sonent . Quam ob causam summus ille caeli stellifer cursus , cuius conuersio est concitatior , acuto et excitato mouetur sono , grauissimo autem hic Lunaris atque infimus ; nam terra nona inmobilis manens una sede semper haeret , complexa medium mundi locum . Illi autem octo cursus , in quibus eadem uis est duorum , septem efficiunt distinctos interuallis sonos , qui numerus rerum omnium fere nodus est ; quod docti homines neruis imitati atque cantibus , aperuerunt sibi reditum in hunc locum , sicut alii qui praestantibus ingeniis in uita humana diuina studia coluerunt . Hoc sonitu oppletae aures hominum obsurduerunt ; nec est ullus hebetior sensus in uobis , sicut ubi Nilus ad illa quae Catadupa nominantur praecipitat ex altissimis montibus , ea gens quae illum locum adcolit propter magnitudinem sonitus sensu audiendi caret . Hic uero tantus est totius mundi incitatissima conuersione sonitus , ut eum aures hominum capere non possint , sicut intueri solem aduersum nequitis , eiusque radiis acies uestra sensusque uincitur . "

XIX

Haec ego admirans , referebam tamen oculos ad terram identidem . Tum Africanus : " sentio " inquit " te sedem etiam nunc hominum ac domum contemplari ; quae si tibi parua ut est ita uidetur , haec caelestia semper spectato , illa humana contemnito . Tu enim quam celebritatem sermonis hominum aut quam expetendam consequi gloriam potes ? uides habitari in terra raris et angustis in locis , et in ipsis quasi maculis ubi habitatur uastas solitudines interiectas , eosque qui incolunt terram non modo interruptos ita esse ut nihil inter ipsos ab aliis ad alios manare possit , sed partim obliquos , partim transuersos , partim etiam aduersos stare uobis . A quibus exspectare gloriam certe nullam potestis .

XX

Cernis autem eandem terram quasi quibusdam redimitam et circumdatam cingulis , e quibus duos maxime inter se diuersos et caeli uerticibus ipsis ex utraque parte subnixos obriguisse pruina uides , medium autem illum et maximum solis ardore torreri . Duo sunt habitabiles , quorum australis ille , in quo qui insistunt aduersa uobis urgent uestigia , nihil ad uestrum genus ; hic autem alter subiectus aquiloni quem incolitis cerne quam tenui uos parte contingat . Omnis enim terra quae colitur a uobis , angustata uerticibus , lateribus latior , parua quaedam insula est circumfusa illo mari quod Atlanticum , quod magnum , quem Oceanum appellatis in terris , qui tamen tanto nomine quam sit paruis uides . Ex his ipsis cultis notisque terris num aut tuum aut cuiusquam nostrum nomen uel Caucasum hunc quem cernis transcendere potuit uel illum Gangen tranatare ? quis in reliquis orientis aut obeuntis solis ultimis aut aquilonis austriue partibus tuum nomen audiet ? quibus amputatis cernis profecto quantis in angustiis uestra se gloria dilatari uelit . Ipsi autem qui de nobis loquuntur , quam loquentur diu ?

XXI

Quin etiam si cupiat proles illa futurorum hominum deinceps laudes unius cuiusque nostrum a patribus acceptas posteris prodere , tamen propter eluuiones exustionesque terrarum , quas accidere tempore certo necesse est , non modo non aeternam , sed ne diuturnam quidem gloriam adsequi possumus .

XXII

Quid autem interest ab iis qui postea nascentur sermonem fore de te , cum ab iis nullus fuerit qui ante nati sunt ? qui nec pauciores et certe meliores fuerunt uiri , praesertim cum apud eos ipsos a quibus audiri nomen nostrum potest , nemo unius anni memoriam consequi possit . Homines enim populariter annum tantum modo solis , id est unius astri , reditu metiuntur ; re ipsa autem cum ad idem unde semel profecta sunt cuncta astra redierint , eandemque totius caeli descriptionem longi interuallis rettulerint , tum ille uere uertens annus appellari potest : in quo uix dicere audeo quam multa hominum saecla teneantur . Namque ut olim deficere sol hominibus exstinguique uisus est , cum Romuli animus haec ipsa in templa penetrauit , quandoque ab eadem parte sol eodemque tempore iterum defecerit , tum signis omnibus ad idem principium stellisque reuocatis expletum annum habeto ; cuius quidem anni nondum uicesimam partem scito esse conuersam .
17 Poiché guardavo la terra con più attenzione , l ' Africano mi disse : «Posso sapere fino a quando la
tua mente rimarrà fissa a terra ? Non ti rendi conto a quali spazi celesti sei giunto ? Eccoti sotto gli occhi tutto l ' universo compaginato in nove orbite , anzi , in nove sfere . Una sola di esse è celeste , la più
esterna , che abbraccia tutte le altre : è il dio sommo che racchiude e contiene in le restanti . In essa
sono confitte le sempiterne orbite circolari delle stelle , cui sottostanno sette sfere che ruotano in
direzione opposta , con moto contrario all ' orbita del cielo . Di tali sfere una è occupata dal pianeta
chiamato , sulla terra , Saturno . Quindi si trova quel fulgido astro - propizio e apportatore di salute per il
genere umano - che è detto Giove14 . Poi , in quei bagliori rossastri che tanto fanno tremare la terra , c ' è il pianeta che chiamate Marte . Sotto , quindi , il Sole occupa la regione all ' incirca centrale : è guida ,
sovrano e regolatore degli altri astri , mente e misura dell ' universo , di tale grandezza , che illumina e
avvolge con la sua luce tutti gli altri corpi celesti . Lo seguono , come compagni di viaggio , ciascuno
secondo il proprio corso , Venere e Mercurio15 , mentre nell ' orbita più bassa ruota la Luna , infiammata
dai raggi del Sole . Al di sotto , poi , non c ' è ormai più nulla , se non mortale e caduco , eccetto le anime ,
assegnate per dono degli dèi al genere umano ; al di sopra della Luna tutto è eterno . La sfera che è
centrale e nona , ossia la Terra , non è infatti soggetta a movimento , rappresenta la zona più bassa e
verso di essa sono attratti tutti i pesi , per una forza che è loro propria»
Dopo aver osservato questo spettacolo , non appena mi riebbi , esclamai : «Ma che suono è questo ,
così intenso e armonioso , che riempie le mie orecchie ? » . «È il suono» , rispose , «che sull ' accordo di
intervalli regolari , eppure distinti da una razionale proporzione , risulta dalla spinta e dal movimento
delle orbite stesse e , equilibrando i toni acuti con i gravi , crea accordi uniformemente variati16 ; del
resto , movimenti così grandiosi non potrebbero svolgersi in silenzio e la natura richiede che le due
estremità risuonino , di toni gravi l ' una , acuti l ' altra . Ecco perché l ' orbita stellare suprema , la cui
rotazione è la più rapida , si muove con suono più acuto e concitato , mentre questa sfera lunare , la più
bassa , emette un suono estremamente grave ; la Terra infatti , nona , poiché resta immobile , rimane
sempre fissa in un ' unica sede , racchiudendo in il centro dell ' universo . Le otto orbite , poi , all ' interno
delle quali due hanno la stessa velocità17 , producono sette suoni distinti da intervalli , il cui numero è ,
possiamo dire , il nodo di tutte le cose ; imitandolo , gli uomini esperti di strumenti a corde e di canto si
sono aperti la via per ritornare qui , come gli altri che , grazie all ' eccellenza dei loro ingegni , durante la
loro esistenza terrena hanno coltivato gli studi divini18
Le orecchie degli uomini , riempite da tale suono , sono diventate sorde . Nessun organo di senso , in
voi mortali , è più debole : allo stesso modo , dove il Nilo , da monti altissimi , si getta a precipizio nella
regione chiamata Catadupa , abita un popolo che , per l ' intensità del rumore , manca dell ' udito . Il suono ,
per la rotazione vorticosa di tutto l ' universo , è talmente forte , che le orecchie umane non hanno la
capacità di coglierlo , allo stesso modo in cui non potete fissare il sole , perché la vostra percezione
visiva è vinta dai suoi raggi» .
Io , pur osservando stupito tali meraviglie , volgevo tuttavia a più riprese gli occhi verso la terra .
[ 20 ] Io , pur contemplando queste meraviglie , volgevo tuttavia di tanto in tanto gli occhi verso la Terra . Allora l ' Africano disse : " Mi accorgo che contempli ancora la sede e la dimora degli uomini ; ma se questa ti sembra così piccola , come è , contempla continuamente questo mondo celeste e non ti curare di quelle vicende umane . Tu infatti quale celebrità puoi mai raggiungere nei discorsi degli uomini , quale gloria che valga la pena di essere ricercata ? [ . . . ] "
[ 22 ] " Forse che da queste stesse terre abitate e conosciute il nome tuo o di qualcun altro di noi ha potuto valicare questo Caucaso che scorgi qui oppure oltrepassare quel Gange ? Chi udirà il tuo nome nelle rimanenti estreme regioni d’Oriente e d’Occidente oppure a Settentrione o a Meridione ? Una volta eliminate queste , ti accorgi senz ' altro in quali ristretti confini la vostra gloria vuole espandersi . E gli stessi che parlano di noi , per quanto tempo ne parleranno ?

( 919 ) 93% LAT
( 66 ) 7% LAT - GRC

( 107 ) 12% LAT - GRC
( 816 ) 88% GRC