Stylianos Chronopoulos / Herodotus
Heidelberger Akademie der Wissenschaften / University of Freiburg
Ancient Greek - Modern Greek Translation of Herodotus' Histories
Herodotus' Histories 2.10-13, transl. by L. Zenakos
Stylianos Chronopoulos / Herodotus
- Created on 2025-03-31 00:18:04
- Modified on 2025-04-16 18:49:16
- Translated by L. Zenakos
- Aligned by Stylianos Chronopoulos
Ἑλληνική Transliterate
Modern Greek
[ 2 . 10 . 1 ] Ταύτης ὦν τῆς χώρης τῆς εἰρημένης ἡ πολλή , κατά περ οἱ ἱρέες ἔλεγον , ἐδόκεε καὶ αὐτῷ μοι εἶναι ἐπίκτητος Αἰγυπτίοισι . τῶν γὰρ ὀρέων τῶν εἰρημένων τῶν ὑπὲρ Μέμφιν πόλιν κειμένων τὸ μεταξὺ ἐφαίνετό μοι εἶναί κοτε κόλπος θαλάσσης , ὥσπερ τά τε περὶ Ἴλιον καὶ Τευθρανίην καὶ Ἔφεσόν τε καὶ Μαιάνδρου πεδίον , ὥς γε εἶναι σμικρὰ ταῦτα μεγάλοισι συμβαλεῖν . [ 2 . 10 . 2 ] τῶν γὰρ ταῦτα τὰ χωρία προσχωσάντων ποταμῶν ἑνὶ τῶν στομάτων τοῦ Νείλου , ἐόντος πενταστόμου , οὐδεὶς αὐτῶν πλήθεος πέρι ἄξιος συμβληθῆναί ἐστι . [ 2 . 10 . 3 ] εἰσὶ δὲ καὶ ἄλλοι ποταμοί , οὐ κατὰ τὸν Νεῖλον ἐόντες μεγάθεα , οἵτινες ἔργα ἀποδεξάμενοι μεγάλα εἰσί · τῶν ἐγὼ φράσαι ἔχω οὐνόματα καὶ ἄλλων καὶ οὐκ ἥκιστα Ἀχελῴου , ὃς ῥέων δι᾽ Ἀκαρνανίης καὶ ἐξιεὶς ἐς θάλασσαν τῶν Ἐχινάδων νήσων τὰς ἡμισέας ἤδη ἤπειρον πεποίηκε .
[ 2 . 11 . 1 ] Ἔστι δὲ τῆς Ἀραβίης χώρης , Αἰγύπτου δὲ οὐ πρόσω , κόλπος θαλάσσης ἐσέχων ἐκ τῆς Ἐρυθρῆς καλεομένης [ θαλάσσης ] , μακρὸς οὕτω δή τι καὶ στεινὸς ὡς ἔρχομαι φράσων · [ 2 . 11 . 2 ] μῆκος μὲν πλόου ἀρξαμένῳ ἐκ μυχοῦ διεκπλῶσαι ἐς τὴν εὐρέαν θάλασσαν ἡμέραι ἀναισιμοῦνται τεσσεράκοντα εἰρεσίῃ χρεωμένῳ , εὖρος δέ , τῇ εὐρύτατός ἐστι ὁ κόλπος , ἥμισυ ἡμέρης πλόου . ῥηχίη δ᾽ ἐν αὐτῷ καὶ ἄμπωτις ἀνὰ πᾶσαν ἡμέρην γίνεται . [ 2 . 11 . 3 ] ἕτερον τοιοῦτον κόλπον καὶ τὴν Αἴγυπτον δοκέω γενέσθαι κου , τὸν μὲν ἐκ τῆς βορηίης θαλάσσης [ κόλπον ] ἐσέχοντα ἐπ᾽ Αἰθιοπίης , τὸν δὲ [ Ἀράβιον τὸν ἔρχομαι λέξων , ] ἐκ τῆς νοτίης φέροντα ἐπὶ Συρίης , σχεδὸν μὲν ἀλλήλοισι συντετραίνοντας τοὺς μυχούς , ὀλίγον δέ τι παραλλάσσοντας τῆς χώρης . [ 2 . 11 . 4 ] εἰ ὦν ἐθελήσει ἐκτρέψαι τὸ ῥέεθρον ὁ Νεῖλος ἐς τοῦτον τὸν Ἀράβιον κόλπον , τί μιν κωλύει ῥέοντος τούτου χωσθῆναι ἐντός γε δισμυρίων ἐτέων; ἐγὼ μὲν γὰρ ἔλπομαί γε καὶ μυρίων ἐντὸς χωσθῆναι ἄν . κοῦ γε δὴ ἐν τῷ προαναισιμωμένῳ χρόνῳ πρότερον ἢ ἐμὲ γενέσθαι οὐκ ἂν χωσθείη κόλπος καὶ πολλῷ μέζων ἔτι τούτου ὑπὸ τοσούτου τε ποταμοῦ καὶ οὕτως ἐργατικοῦ;
[ 2 . 12 . 1 ] Τὰ περὶ Αἴγυπτον ὦν καὶ τοῖσι λέγουσι αὐτὰ πείθομαι καὶ αὐτὸς οὕτω κάρτα δοκέω εἶναι , ἰδών τε τὴν Αἴγυπτον προκειμένην τῆς ἐχομένης γῆς κογχύλιά τε φαινόμενα ἐπὶ τοῖσι ὄρεσι καὶ ἅλμην ἐπανθέουσαν , ὥστε καὶ τὰς πυραμίδας δηλέεσθαι , καὶ ψάμμον μοῦνον Αἰγύπτου ὄρος τοῦτο τὸ ὑπὲρ Μέμφιος ἔχον , [ 2 . 12 . 2 ] πρὸς δὲ τῇ χώρῃ οὔτε τῇ Ἀραβίῃ προσούρῳ ἐούσῃ τὴν Αἴγυπτον προσεικέλην οὔτε τῇ Λιβύῃ , οὐ μὲν οὐδὲ τῇ Συρίῃ ( τῆς γὰρ Ἀραβίης τὰ παρὰ θάλασσαν Σύριοι νέμονται ) , ἀλλὰ μελάγγαιόν τε καὶ καταρρηγνυμένην ὥστε ἐοῦσαν ἰλύν τε καὶ πρόχυσιν ἐξ Αἰθιοπίης κατενηνειγμένην ὑπὸ τοῦ ποταμοῦ . [ 2 . 12 . 3 ] τὴν δὲ Λιβύην ἴδμεν ἐρυθροτέρην τε γῆν καὶ ὑποψαμμοτέρην , τὴν δὲ Ἀραβίην τε καὶ Συρίην ἀργιλωδεστέρην τε καὶ ὑπόπετρον ἐοῦσαν .
[ 2 . 13 . 1 ] ἔλεγον δὲ καὶ τόδε μοι μέγα τεκμήριον περὶ τῆς χώρης ταύτης οἱ ἱρέες , ὡς ἐπὶ Μοίριος βασιλέος , ὅκως ἔλθοι ὁ ποταμὸς ἐπὶ ὀκτὼ πήχεας τὸ ἐλάχιστον , ἄρδεσκε Αἴγυπτον τὴν ἔνερθε Μέμφιος . καὶ Μοίρι οὔκω ἦν ἔτεα εἰνακόσια τετελευτηκότι , ὅτε τῶν ἱρέων ταῦτα ἐγὼ ἤκουον . νῦν δέ , εἰ μὴ ἐπ᾽ ἑκκαίδεκα ἢ πεντεκαίδεκα πήχεας ἀναβῇ τὸ ἐλάχιστον ὁ ποταμός , οὐκ ὑπερβαίνει ἐς τὴν χώρην . [ 2 . 13 . 2 ] δοκέουσί τέ μοι Αἰγυπτίων οἱ ἔνερθε τῆς λίμνης τῆς Μοίριος οἰκέοντες τά τε ἄλλα χωρία καὶ τὸ καλεόμενον Δέλτα , ἢν οὕτω ἡ χώρη αὕτη κατὰ λόγον ἐπιδιδοῖ ἐς ὕψος καὶ τὸ ὅμοιον ἀποδιδοῖ ἐς αὔξησιν , μὴ κατακλύζοντος αὐτὴν τοῦ Νείλου πείσεσθαι τὸν πάντα χρόνον τὸν ἐπίλοιπον Αἰγύπτιοι τό κοτε αὐτοὶ Ἕλληνας ἔφασαν πείσεσθαι . [ 2 . 13 . 3 ] πυνθανόμενοι γὰρ ὡς ὕεται πᾶσα ἡ χώρη τῶν Ἑλλήνων , ἀλλ᾽ οὐ ποταμοῖσι ἄρδεται κατά περ ἡ σφετέρη , ἔφασαν Ἕλληνας ψευσθέντας κοτὲ ἐλπίδος μεγάλης κακῶς πεινήσειν . τὸ δὲ ἔπος τοῦτο ἐθέλει λέγειν ὡς , εἰ μὴ ἐθελήσει σφι ὕειν ὁ θεὸς ἀλλ᾽ αὐχμῷ διαχρᾶσθαι , λιμῷ οἱ Ἕλληνες αἱρεθήσονται · οὐ γὰρ δή σφι ἔστι ὕδατος οὐδεμία ἄλλη ἀποστροφὴ ὅτι μὴ ἐκ τοῦ Διὸς μοῦνον .
[ 2 . 11 . 1 ] Ἔστι δὲ τῆς Ἀραβίης χώρης , Αἰγύπτου δὲ οὐ πρόσω , κόλπος θαλάσσης ἐσέχων ἐκ τῆς Ἐρυθρῆς καλεομένης [ θαλάσσης ] , μακρὸς οὕτω δή τι καὶ στεινὸς ὡς ἔρχομαι φράσων · [ 2 . 11 . 2 ] μῆκος μὲν πλόου ἀρξαμένῳ ἐκ μυχοῦ διεκπλῶσαι ἐς τὴν εὐρέαν θάλασσαν ἡμέραι ἀναισιμοῦνται τεσσεράκοντα εἰρεσίῃ χρεωμένῳ , εὖρος δέ , τῇ εὐρύτατός ἐστι ὁ κόλπος , ἥμισυ ἡμέρης πλόου . ῥηχίη δ᾽ ἐν αὐτῷ καὶ ἄμπωτις ἀνὰ πᾶσαν ἡμέρην γίνεται . [ 2 . 11 . 3 ] ἕτερον τοιοῦτον κόλπον καὶ τὴν Αἴγυπτον δοκέω γενέσθαι κου , τὸν μὲν ἐκ τῆς βορηίης θαλάσσης [ κόλπον ] ἐσέχοντα ἐπ᾽ Αἰθιοπίης , τὸν δὲ [ Ἀράβιον τὸν ἔρχομαι λέξων , ] ἐκ τῆς νοτίης φέροντα ἐπὶ Συρίης , σχεδὸν μὲν ἀλλήλοισι συντετραίνοντας τοὺς μυχούς , ὀλίγον δέ τι παραλλάσσοντας τῆς χώρης . [ 2 . 11 . 4 ] εἰ ὦν ἐθελήσει ἐκτρέψαι τὸ ῥέεθρον ὁ Νεῖλος ἐς τοῦτον τὸν Ἀράβιον κόλπον , τί μιν κωλύει ῥέοντος τούτου χωσθῆναι ἐντός γε δισμυρίων ἐτέων; ἐγὼ μὲν γὰρ ἔλπομαί γε καὶ μυρίων ἐντὸς χωσθῆναι ἄν . κοῦ γε δὴ ἐν τῷ προαναισιμωμένῳ χρόνῳ πρότερον ἢ ἐμὲ γενέσθαι οὐκ ἂν χωσθείη κόλπος καὶ πολλῷ μέζων ἔτι τούτου ὑπὸ τοσούτου τε ποταμοῦ καὶ οὕτως ἐργατικοῦ;
[ 2 . 12 . 1 ] Τὰ περὶ Αἴγυπτον ὦν καὶ τοῖσι λέγουσι αὐτὰ πείθομαι καὶ αὐτὸς οὕτω κάρτα δοκέω εἶναι , ἰδών τε τὴν Αἴγυπτον προκειμένην τῆς ἐχομένης γῆς κογχύλιά τε φαινόμενα ἐπὶ τοῖσι ὄρεσι καὶ ἅλμην ἐπανθέουσαν , ὥστε καὶ τὰς πυραμίδας δηλέεσθαι , καὶ ψάμμον μοῦνον Αἰγύπτου ὄρος τοῦτο τὸ ὑπὲρ Μέμφιος ἔχον , [ 2 . 12 . 2 ] πρὸς δὲ τῇ χώρῃ οὔτε τῇ Ἀραβίῃ προσούρῳ ἐούσῃ τὴν Αἴγυπτον προσεικέλην οὔτε τῇ Λιβύῃ , οὐ μὲν οὐδὲ τῇ Συρίῃ ( τῆς γὰρ Ἀραβίης τὰ παρὰ θάλασσαν Σύριοι νέμονται ) , ἀλλὰ μελάγγαιόν τε καὶ καταρρηγνυμένην ὥστε ἐοῦσαν ἰλύν τε καὶ πρόχυσιν ἐξ Αἰθιοπίης κατενηνειγμένην ὑπὸ τοῦ ποταμοῦ . [ 2 . 12 . 3 ] τὴν δὲ Λιβύην ἴδμεν ἐρυθροτέρην τε γῆν καὶ ὑποψαμμοτέρην , τὴν δὲ Ἀραβίην τε καὶ Συρίην ἀργιλωδεστέρην τε καὶ ὑπόπετρον ἐοῦσαν .
[ 2 . 13 . 1 ] ἔλεγον δὲ καὶ τόδε μοι μέγα τεκμήριον περὶ τῆς χώρης ταύτης οἱ ἱρέες , ὡς ἐπὶ Μοίριος βασιλέος , ὅκως ἔλθοι ὁ ποταμὸς ἐπὶ ὀκτὼ πήχεας τὸ ἐλάχιστον , ἄρδεσκε Αἴγυπτον τὴν ἔνερθε Μέμφιος . καὶ Μοίρι οὔκω ἦν ἔτεα εἰνακόσια τετελευτηκότι , ὅτε τῶν ἱρέων ταῦτα ἐγὼ ἤκουον . νῦν δέ , εἰ μὴ ἐπ᾽ ἑκκαίδεκα ἢ πεντεκαίδεκα πήχεας ἀναβῇ τὸ ἐλάχιστον ὁ ποταμός , οὐκ ὑπερβαίνει ἐς τὴν χώρην . [ 2 . 13 . 2 ] δοκέουσί τέ μοι Αἰγυπτίων οἱ ἔνερθε τῆς λίμνης τῆς Μοίριος οἰκέοντες τά τε ἄλλα χωρία καὶ τὸ καλεόμενον Δέλτα , ἢν οὕτω ἡ χώρη αὕτη κατὰ λόγον ἐπιδιδοῖ ἐς ὕψος καὶ τὸ ὅμοιον ἀποδιδοῖ ἐς αὔξησιν , μὴ κατακλύζοντος αὐτὴν τοῦ Νείλου πείσεσθαι τὸν πάντα χρόνον τὸν ἐπίλοιπον Αἰγύπτιοι τό κοτε αὐτοὶ Ἕλληνας ἔφασαν πείσεσθαι . [ 2 . 13 . 3 ] πυνθανόμενοι γὰρ ὡς ὕεται πᾶσα ἡ χώρη τῶν Ἑλλήνων , ἀλλ᾽ οὐ ποταμοῖσι ἄρδεται κατά περ ἡ σφετέρη , ἔφασαν Ἕλληνας ψευσθέντας κοτὲ ἐλπίδος μεγάλης κακῶς πεινήσειν . τὸ δὲ ἔπος τοῦτο ἐθέλει λέγειν ὡς , εἰ μὴ ἐθελήσει σφι ὕειν ὁ θεὸς ἀλλ᾽ αὐχμῷ διαχρᾶσθαι , λιμῷ οἱ Ἕλληνες αἱρεθήσονται · οὐ γὰρ δή σφι ἔστι ὕδατος οὐδεμία ἄλλη ἀποστροφὴ ὅτι μὴ ἐκ τοῦ Διὸς μοῦνον .
[
2
.
10
.
1
]
Αυτής
λοιπόν
της
χώρας
για
την
οποία
μιλάμε
,
όπως
μου
είπαν
οι
ιερείς
και
σύμφωνα
με
την
εντύπωση
που
σχημάτισα
κι
εγώ
ο
ίδιος
,
το
μεγαλύτερό
της
μέρος
οι
Αιγύπτιοι
το
απέκτησαν
επιπρόσθετα
.
Γιατί
η
έκταση
ανάμεσα
στα
βουνά
που
είπαμε
και
που
βρίσκονται
πάνω
από
την
πόλη
Μέμφιδα
,
μου
φάνηκε
ότι
ήταν
κάποτε
θαλάσσιος
κόλπος
,
όπως
ήταν
τα
μέρη
γύρω
στο
Ίλιο
,
στην
Τευθρανία
και
στην
Έφεσο
,
και
όπως
ήταν
η
πεδιάδα
του
Μαιάνδρου
—
όσο
μπορούμε
βέβαια
να
συγκρίνουμε
πράγματα
μικρά
με
μεγάλα
:
[
2
.
10
.
2
]
γιατί
από
τους
ποταμούς
που
οι
προσχώσεις
τους
δημιούργησαν
αυτά
τα
μέρη
,
κανένας
δεν
είναι
άξιος
να
συγκριθεί
στο
μέγεθος
ούτε
με
ένα
από
τα
στόμια
του
Νείλου
,
ο
οποίος
Νείλος
έχει
πέντε
στόμια
.
[
2
.
10
.
3
]
Υπάρχουν
όμως
και
άλλοι
ποταμοί
,
όχι
βέβαια
τόσο
μεγάλοι
σαν
τον
Νείλο
,
οι
οποίοι
ωστόσο
έκαναν
μεγάλα
έργα
·
μπορώ
να
αναφέρω
και
άλλων
ποταμών
ονόματα
,
και
ανάμεσά
τους
το
τελευταίο
δεν
είναι
του
Αχελώου
,
ο
οποίος
,
διασχίζοντας
την
Ακαρνανία
,
χύνεται
στη
θάλασσα
και
έχει
ήδη
κάνει
στεριά
τις
μισές
από
τις
Εχινάδες
νήσους
.
[ 2 . 11 . 1 ] Στη χώρα της Αραβίας , όχι μακριά από την Αίγυπτο , υπάρχει ένας θαλάσσιος κόλπος που εισχωρεί από τη λεγόμενη Ερυθρά θάλασσα , με μήκος και πλάτος όσο θα πω τώρα · [ 2 . 11 . 2 ] για όποιον ξεκινήσει από τον μυχό , χρησιμοποιώντας το κουπί , ώσπου να βγει στην ανοιχτή θάλασσα , το μήκος είναι σαράντα ημέρες · το πλάτος , στο σημείο όπου ο κόλπος είναι πλατύτερος , είναι μισής ημέρας ταξίδι . Μέσα σ᾽ αυτόν τον κόλπο τα νερά φυραίνουν και φουσκώνουν κάθε μέρα . [ 2 . 11 . 3 ] Ένας τέτοιος κόλπος μού φαίνεται ότι ήταν κάποτε και η Αίγυπτος , οπότε ο ένας κόλπος εισχωρούσε από τη βορεινή θάλασσα ώς την Αιθιοπία και ο άλλος , ο αραβικός , για τον οποίο θα μιλήσω τώρα , έμπαινε από τη νότια θάλασσα στη Συρία , και οι μυχοί τους χώνονταν μέσα στην ξηρά , και θα ενώνονταν ο ένας με τον άλλο αν δεν τους χώριζε ένα μικρό κομμάτι γης . [ 2 . 11 . 4 ] Αν λοιπόν θελήσει ο Νείλος να εκτρέψει τον ρου του σ᾽ αυτόν τον αραβικό κόλπο , τί τον εμποδίζει , καθώς θα κυλάει , να τον σκεπάσει μέσα σε είκοσι χιλιάδες χρόνια ; Φαντάζομαι μάλιστα ότι και μέσα σε δέκα χιλιάδες χρόνια η πρόσχωση θα μπορούσε να γίνει · δε θα μπορούσε λοιπόν , όλον αυτόν τον καιρό που πέρασε προτού γεννηθώ εγώ , ένας ποταμός τόσο μεγάλος και τόσο εργατικός να σκεπάσει έναν κόλπο ακόμη και πολύ μεγαλύτερον απ᾽ αυτόν ;
[ 2 . 12 . 1 ] Σχετικά με την Αίγυπτο λοιπόν , και αυτούς που μου είπαν τα παραπάνω τους πιστεύω , αλλά και ο ίδιος έχω την ακράδαντη πεποίθηση ότι έτσι είναι τα πράγματα . Γιατί είδα ότι η Αίγυπτος προεξέχει από τη γύρω της περιοχή , στα βουνά της εμφανίζονται κοχύλια , υπάρχει άρμη κατακαθισμένη παντού , τόσο που φθείρονται και οι πυραμίδες , και άμμο έχει μόνο εκείνο το βουνό της Αιγύπτου που βρίσκεται πάνω από τη Μέμφιδα , [ 2 . 12 . 2 ] ενώ η Αίγυπτος στο έδαφος δεν μοιάζει ούτε με τη διπλανή της Αραβία ούτε με τη Λιβύη αλλά ούτε και με τη Συρία ( γιατί στα παραθαλάσσια μέρη της Αραβίας κατοικούν Σύριοι ) , αφού το δικό της είναι μαύρο και ευκολότριφτο , δηλαδή λάσπη και πρόσχωση που την έχει φέρει ο ποταμός από την Αιθιοπία . [ 2 . 12 . 3 ] Όσο για το έδαφος της Λιβύης , γνωρίζουμε ότι είναι περισσότερο κόκκινο και αμμώδες , ενώ της Αραβίας και της Συρίας είναι περισσότερο αργιλώδες και πετρώδες .
[ 2 . 13 . 1 ] Οι ιερείς όμως μου ανέφεραν και τούτη τη μεγάλη απόδειξη γι᾽ αυτή τη χώρα : όταν βασιλιάς ήταν ο Μοίρις , όποτε ο ποταμός ανέβαινε οκτώ πήχες τουλάχιστον , άρδευε όλη την Αίγυπτο από τη Μέμφιδα και κάτω · και όταν το άκουσα εγώ αυτό από τους ιερείς , ο Μοίρις δεν είχε ακόμη εννιακόσια χρόνια πεθαμένος . Τώρα όμως , αν δεν ανέβει τουλάχιστον δεκαέξι ή δεκαπέντε πήχες ο ποταμός δεν πλημμυρίζει τον τόπο . [ 2 . 13 . 2 ] Και μου φαίνεται ότι οι Αιγύπτιοι που κατοικούν από τη λίμνη Μοίριδα και κάτω , σε διάφορες περιοχές και στο λεγόμενο Δέλτα , αν η χώρα τους αυξηθεί σε ύψος και απλωθεί σε έκταση με την ίδια αναλογία , οπότε ο Νείλος δεν θα την πλημμυρίζει , θα πάθουν από εκεί και ύστερα αυτό που κάποτε οι ίδιοι είπαν ότι θα πάθουν οι Έλληνες . [ 2 . 13 . 3 ] Όταν δηλαδή έμαθαν ότι τη χώρα των Ελλήνων την ποτίζει η βροχή και όχι ποτάμια , όπως τη δική τους , οι Αιγύπτιοι είπαν ότι αν η μεγάλη ελπίδα των Ελλήνων διαψευσθεί καμιά φορά , οι Έλληνες θα πεινάσουν άσχημα . Τα λόγια αυτά θέλουν να πουν ότι αν ο Θεός δεν θελήσει καμιά φορά να τους ρίξει βροχή αλλά κάνει ξηρασία , οι Έλληνες θα αφανιστούν από τον λιμό : γιατί νερό αυτοί δεν μπορούν να βρουν από πουθενά αλλού παρά μόνο από τον Δία .
[ 2 . 11 . 1 ] Στη χώρα της Αραβίας , όχι μακριά από την Αίγυπτο , υπάρχει ένας θαλάσσιος κόλπος που εισχωρεί από τη λεγόμενη Ερυθρά θάλασσα , με μήκος και πλάτος όσο θα πω τώρα · [ 2 . 11 . 2 ] για όποιον ξεκινήσει από τον μυχό , χρησιμοποιώντας το κουπί , ώσπου να βγει στην ανοιχτή θάλασσα , το μήκος είναι σαράντα ημέρες · το πλάτος , στο σημείο όπου ο κόλπος είναι πλατύτερος , είναι μισής ημέρας ταξίδι . Μέσα σ᾽ αυτόν τον κόλπο τα νερά φυραίνουν και φουσκώνουν κάθε μέρα . [ 2 . 11 . 3 ] Ένας τέτοιος κόλπος μού φαίνεται ότι ήταν κάποτε και η Αίγυπτος , οπότε ο ένας κόλπος εισχωρούσε από τη βορεινή θάλασσα ώς την Αιθιοπία και ο άλλος , ο αραβικός , για τον οποίο θα μιλήσω τώρα , έμπαινε από τη νότια θάλασσα στη Συρία , και οι μυχοί τους χώνονταν μέσα στην ξηρά , και θα ενώνονταν ο ένας με τον άλλο αν δεν τους χώριζε ένα μικρό κομμάτι γης . [ 2 . 11 . 4 ] Αν λοιπόν θελήσει ο Νείλος να εκτρέψει τον ρου του σ᾽ αυτόν τον αραβικό κόλπο , τί τον εμποδίζει , καθώς θα κυλάει , να τον σκεπάσει μέσα σε είκοσι χιλιάδες χρόνια ; Φαντάζομαι μάλιστα ότι και μέσα σε δέκα χιλιάδες χρόνια η πρόσχωση θα μπορούσε να γίνει · δε θα μπορούσε λοιπόν , όλον αυτόν τον καιρό που πέρασε προτού γεννηθώ εγώ , ένας ποταμός τόσο μεγάλος και τόσο εργατικός να σκεπάσει έναν κόλπο ακόμη και πολύ μεγαλύτερον απ᾽ αυτόν ;
[ 2 . 12 . 1 ] Σχετικά με την Αίγυπτο λοιπόν , και αυτούς που μου είπαν τα παραπάνω τους πιστεύω , αλλά και ο ίδιος έχω την ακράδαντη πεποίθηση ότι έτσι είναι τα πράγματα . Γιατί είδα ότι η Αίγυπτος προεξέχει από τη γύρω της περιοχή , στα βουνά της εμφανίζονται κοχύλια , υπάρχει άρμη κατακαθισμένη παντού , τόσο που φθείρονται και οι πυραμίδες , και άμμο έχει μόνο εκείνο το βουνό της Αιγύπτου που βρίσκεται πάνω από τη Μέμφιδα , [ 2 . 12 . 2 ] ενώ η Αίγυπτος στο έδαφος δεν μοιάζει ούτε με τη διπλανή της Αραβία ούτε με τη Λιβύη αλλά ούτε και με τη Συρία ( γιατί στα παραθαλάσσια μέρη της Αραβίας κατοικούν Σύριοι ) , αφού το δικό της είναι μαύρο και ευκολότριφτο , δηλαδή λάσπη και πρόσχωση που την έχει φέρει ο ποταμός από την Αιθιοπία . [ 2 . 12 . 3 ] Όσο για το έδαφος της Λιβύης , γνωρίζουμε ότι είναι περισσότερο κόκκινο και αμμώδες , ενώ της Αραβίας και της Συρίας είναι περισσότερο αργιλώδες και πετρώδες .
[ 2 . 13 . 1 ] Οι ιερείς όμως μου ανέφεραν και τούτη τη μεγάλη απόδειξη γι᾽ αυτή τη χώρα : όταν βασιλιάς ήταν ο Μοίρις , όποτε ο ποταμός ανέβαινε οκτώ πήχες τουλάχιστον , άρδευε όλη την Αίγυπτο από τη Μέμφιδα και κάτω · και όταν το άκουσα εγώ αυτό από τους ιερείς , ο Μοίρις δεν είχε ακόμη εννιακόσια χρόνια πεθαμένος . Τώρα όμως , αν δεν ανέβει τουλάχιστον δεκαέξι ή δεκαπέντε πήχες ο ποταμός δεν πλημμυρίζει τον τόπο . [ 2 . 13 . 2 ] Και μου φαίνεται ότι οι Αιγύπτιοι που κατοικούν από τη λίμνη Μοίριδα και κάτω , σε διάφορες περιοχές και στο λεγόμενο Δέλτα , αν η χώρα τους αυξηθεί σε ύψος και απλωθεί σε έκταση με την ίδια αναλογία , οπότε ο Νείλος δεν θα την πλημμυρίζει , θα πάθουν από εκεί και ύστερα αυτό που κάποτε οι ίδιοι είπαν ότι θα πάθουν οι Έλληνες . [ 2 . 13 . 3 ] Όταν δηλαδή έμαθαν ότι τη χώρα των Ελλήνων την ποτίζει η βροχή και όχι ποτάμια , όπως τη δική τους , οι Αιγύπτιοι είπαν ότι αν η μεγάλη ελπίδα των Ελλήνων διαψευσθεί καμιά φορά , οι Έλληνες θα πεινάσουν άσχημα . Τα λόγια αυτά θέλουν να πουν ότι αν ο Θεός δεν θελήσει καμιά φορά να τους ρίξει βροχή αλλά κάνει ξηρασία , οι Έλληνες θα αφανιστούν από τον λιμό : γιατί νερό αυτοί δεν μπορούν να βρουν από πουθενά αλλού παρά μόνο από τον Δία .
Herodotus' Histories 1.40-45, transl. by D. Maronitis
Stylianos Chronopoulos / Herodotus
- Created on 2025-04-07 08:31:21
- Modified on 2025-04-30 16:52:17
- Translated by D. Maronitis
- Aligned by Stylianos Chronopoulos
Ἑλληνική Transliterate
Modern Greek
[ 1 . 40 . 1 ] ἀμείβεται Κροῖσος · Ὦ παῖ , ἔστι τῇ με νικᾷς γνώμην ἀποφαίνων περὶ τοῦ ἐνυπνίου · ὡς ὦν νενικημένος ὑπὸ σέο μεταγινώσκω μετίημί τέ σε ἰέναι ἐπὶ τὴν ἄγρην . [ 1 . 41 . 1 ] εἴπας δὲ ταῦτα ὁ Κροῖσος μεταπέμπεται τὸν Φρύγα Ἄδρηστον , ἀπικομένῳ δέ οἱ λέγει τάδε · Ἄδρηστε , ἐγώ σε συμφορῇ πεπληγμένον ἀχάριτι , τήν τοι οὐκ ὀνειδίζω , ἐκάθηρα καὶ οἰκίοισι ὑποδεξάμενος ἔχω παρέχων πᾶσαν δαπάνην · [ 1 . 41 . 2 ] νῦν ὦν , ὀφείλεις γὰρ ἐμεῦ προποιήσαντος χρηστὰ ἐς σὲ χρηστοῖσί με ἀμείβεσθαι , φύλακα παιδός σε τοῦ ἐμοῦ χρηίζω γενέσθαι ἐς ἄγρην ὁρμωμένου , μή τινες κατ᾽ ὁδὸν κλῶπες κακοῦργοι ἐπὶ δηλήσι φανέωσι ὑμῖν . [ 1 . 41 . 3 ] πρὸς δὲ τούτῳ καὶ σέ τοι χρεόν ἐστι ἰέναι ἔνθα ἀπολαμπρυνέαι τοῖσι ἔργοισι · πατρώιόν τε γάρ τοί ἐστι καὶ προσέτι ῥώμη ὑπάρχει . [ 1 . 42 . 1 ] ἀμείβεται ὁ Ἄδρηστος · Ὦ βασιλεῦ , ἄλλως μὲν ἔγωγε ἂν οὐκ ἤια ἐς ἄεθλον τοιόνδε · οὔτε γὰρ συμφορῇ τοιῇδε κεχρημένον οἰκός ἐστι ἐς ὁμήλικας εὖ πρήσσοντας ἰέναι , οὔτε τὸ βούλεσθαι πάρα , πολλαχῇ τε ἂν ἶσχον ἐμεωυτόν . [ 1 . 42 . 2 ] νῦν δέ , ἐπείτε σὺ σπεύδεις καὶ δεῖ τοι χαρίζεσθαι ( ὀφείλω γάρ σε ἀμείβεσθαι χρηστοῖσι ) , ποιέειν εἰμὶ ἕτοιμος ταῦτα , παῖδά τε σόν , τὸν διακελεύεαι φυλάσσειν , ἀπήμονα τοῦ φυλάσσοντος εἵνεκεν προσδόκα τοι ἀπονοστήσειν . [ 1 . 43 . 1 ] τοιούτοισι ἐπείτε οὗτος ἀμείψατο Κροῖσον , ἤισαν μετὰ ταῦτα ἐξηρτυμένοι λογάσι τε νεηνίῃσι καὶ κυσί . ἀπικόμενοι δὲ ἐς τὸν Ὄλυμπον τὸ ὄρος ἐζήτεον τὸ θηρίον , εὑρόντες δὲ καὶ περιστάντες αὐτὸ κύκλῳ ἐσηκόντιζον . [ 1 . 43 . 2 ] ἔνθα δὴ ὁ ξεῖνος , οὗτος δὴ ὁ καθαρθεὶς τὸν φόνον , καλεόμενος δὲ Ἄδρηστος , ἀκοντίζων τὸν ὗν τοῦ μὲν ἁμαρτάνει , τυγχάνει δὲ τοῦ Κροίσου παιδός . [ 1 . 43 . 3 ] ὁ μὲν δὴ βληθεὶς τῇ αἰχμῇ ἐξέπλησε τοῦ ὀνείρου τὴν φήμην , ἔθεε δέ τις ἀγγελέων τῷ Κροίσῳ τὸ γεγονός , ἀπικόμενος δὲ ἐς τὰς Σάρδις τήν τε μάχην καὶ τὸν τοῦ παιδὸς μόρον ἐσήμηνέ οἱ . [ 1 . 44 . 1 ] ὁ δὲ Κροῖσος τῷ θανάτῳ τοῦ παιδὸς συντεταραγμένος μᾶλλόν τι ἐδεινολογέετο ὅτι μιν ἀπέκτεινε τὸν αὐτὸς φόνου ἐκάθηρε . [ 1 . 44 . 2 ] περιημεκτέων δὲ τῇ συμφορῇ δεινῶς ἐκάλεε μὲν Δία καθάρσιον , μαρτυρόμενος τὰ ὑπὸ τοῦ ξείνου πεπονθὼς εἴη , ἐκάλεε δὲ ἐπίστιόν τε καὶ ἑταιρήιον , τὸν αὐτὸν τοῦτον ὀνομάζων θεόν , τὸν μὲν ἐπίστιον καλέων , διότι δὴ οἰκίοισι ὑποδεξάμενος τὸν ξεῖνον φονέα τοῦ παιδὸς ἐλάνθανε βόσκων , τὸν δὲ ἑταιρήιον , ὡς φύλακα συμπέμψας αὐτὸν εὑρήκοι πολεμιώτατον . [ 1 . 45 . 1 ] παρῆσαν δὲ μετὰ τοῦτο οἱ Λυδοὶ φέροντες τὸν νεκρόν , ὄπισθε δὲ εἵπετό οἱ ὁ φονεύς . στὰς δὲ οὗτος πρὸ τοῦ νεκροῦ παρεδίδου ἑωυτὸν Κροίσῳ προτείνων τὰς χεῖρας , ἐπικατασφάξαι μιν κελεύων τῷ νεκρῷ , λέγων τήν τε προτέρην ἑωυτοῦ συμφορήν , καὶ ὡς ἐπ᾽ ἐκείνῃ τὸν καθήραντα ἀπολωλεκὼς εἴη , οὐδέ οἱ εἴη βιώσιμον . [ 1 . 45 . 2 ] Κροῖσος δὲ τούτων ἀκούσας τόν τε Ἄδρηστον κατοικτίρει , καίπερ ἐὼν ἐν κακῷ οἰκηίῳ τοσούτῳ , καὶ λέγει πρὸς αὐτόν · Ἔχω , ὦ ξεῖνε , παρὰ σεῦ πᾶσαν τὴν δίκην , ἐπειδὴ σεωυτοῦ καταδικάζεις θάνατον . εἶς δὲ οὐ σύ μοι τοῦδε τοῦ κακοῦ αἴτιος , εἰ μὴ ὅσον ἀέκων ἐξεργάσαο , ἀλλὰ θεῶν κού τις , ὅς μοι καὶ πάλαι προεσήμαινε τὰ μέλλοντα ἔσεσθαι . [ 1 . 45 . 3 ] Κροῖσος μέν νυν ἔθαψε , ὡς οἰκὸς ἦν , τὸν ἑωυτοῦ παῖδα · Ἄδρηστος δὲ ὁ Γορδίεω τοῦ Μίδεω , οὗτος δὴ ὁ φονεὺς μὲν τοῦ ἑωυτοῦ ἀδελφεοῦ γενόμενος , φονεὺς δὲ τοῦ καθήραντος , ἐπείτε ἡσυχίη τῶν ἀνθρώπων ἐγένετο περὶ τὸ σῆμα , συγγινωσκόμενος ἀνθρώπων εἶναι τῶν αὐτὸς ᾔδεε βαρυσυμφορώτατος , ἐπικατασφάζει τῷ τύμβῳ ἑωυτόν .
[
1
.
40
.
1
]
Απαντά
ο
Κροίσος
:
«Παιδί
μου
,
βρήκες
τον
τρόπο
να
με
νικήσεις
με
την
εξήγηση
που
έδωσες
στο
όνειρο
.
Λοιπόν
,
νικημένος
από
σένα
,
αλλάζω
γνώμη
και
σ᾽
αφήνω
να
πας
στο
κυνήγι»
.
[ 1 . 41 . 1 ] Έκλεισε τη συζήτηση ο Κροίσος , και στέλνει και φωνάζει τον φρύγα Άδραστο και , όταν εκείνος έφτασε , του λέει : «Άδραστε , εγώ , όταν σε χτύπησε μια συμφορά αχάριστη ( δε σε κατηγορώ γι᾽ αυτό ) , σε εξάγνισα , σε δέχτηκα στο σπίτι μου και σου τα δίνω όλα για να ζεις . [ 1 . 41 . 2 ] Τώρα λοιπόν —γιατί αφού εγώ σου έκανα πρώτος το καλό , πρέπει και συ να με ανταμείψεις με καλό— σε χρειάζομαι να γίνεις φύλακας του παιδιού μου , που ξεκινά για το κυνήγι , μη και σας απαντήσουν κακούργοι κλέφτες και σας κάνουν κακό . [ 1 . 41 . 3 ] Εξάλλου πρέπει και συ να βγεις όπου με τα έργα σου θα έδειχνες την αξία σου · αυτό σού είναι πατροπαράδοτη κληρονομιά και δε σου λείπει φυσικά κι η δύναμη» .
[ 1 . 42 . 1 ] Ο Άδραστος αποκρίνεται : «Βασιλιά μου , σε άλλη περίσταση εγώ δε θα πήγαινα σε έναν τέτοιο αγώνα . Γιατί ούτε με τη συμφορά που με βαραίνει ταιριάζει να μπαίνω σε κύκλο συνομηλίκων μου που είναι ευτυχισμένοι , ούτε και η διάθεση υπάρχει , και θα είχα πολλούς λόγους να κρατηθώ . [ 1 . 42 . 2 ] Τώρα όμως που συ με παρακινείς και πρέπει να σου κάνω τη χάρη ( γιατί έχω χρέος να σε ανταμείψω με καλό ) , είμαι έτοιμος για ό , τι ζητάς : και το παιδί σου που παραγγέλλεις να προσέχω , πρόσμενέ το πίσω να γυρίσει γερό , όσο τουλάχιστον εξαρτάται από το φύλακά του» .
[ 1 . 43 . 1 ] Με αυτά τα λόγια αποκρίθηκε ο Άδραστος στον Κροίσο , κι ύστερα ξεκίνησαν συντροφεμένοι από ξεχωριστά παλικάρια και λαγωνικά . Σαν έφτασαν στο όρος του Ολύμπου , έψαχναν για το θεριό , και όταν το βρήκαν , στάθηκαν ένα γύρο και του έριχναν τα ακόντια στη μέση . [ 1 . 43 . 2 ] Τότε λοιπόν ο ξένος , αυτός ο εξαγνισμένος από το φονικό που το όνομά του ήταν Άδραστος , έριξε το κοντάρι του στον κάπρο — κι αυτού ξαστόχησε , πετυχαίνει όμως το γιο του Κροίσου . [ 1 . 43 . 3 ] Χτυπημένος ο νέος από σιδερένια αιχμή ξεπλήρωσε τον λόγο του ονείρου , ενώ κάποιος έτρεχε να αναγγείλει το γεγονός στον Κροίσο , και σαν έφτασε στις Σάρδεις , του φανέρωσε το χτύπημα και το θάνατο του παιδιού του .
[ 1 . 44 . 1 ] Και ο Κροίσος συντριμμένος από το θάνατο του γιου του , χτυπιόταν ακόμη πιο πολύ , που το γιο του τον σκότωσε εκείνος που ο ίδιος εξάγνισε από φονικό . [ 1 . 44 . 2 ] Μέσα στον σκληρό πόνο που του έφερνε η συμφορά του , καλούσε μάρτυρα το Δία , ως θεό της κάθαρσης , για όσα έπαθε από τον ξένο , καλούσε τον προστάτη του σπιτιού και της φιλίας , ονομάζοντας τον ίδιο πάλι θεό · τον προστάτη του σπιτιού , γιατί μέσα στο σπίτι του δέχτηκε τον ξένο και δίχως να το ξέρει έτρεφε το φονιά του παιδιού του · το θεό της φιλίας , γιατί μόλο που τον έστειλε ως φύλακα του γιου του , του βγήκε ο χειρότερος εχθρός .
[ 1 . 45 . 1 ] Σε λίγο φάνηκαν και οι Λυδοί κρατώντας στα χέρια τους τον νεκρό , ενώ από πίσω ακολουθούσε ο φονιάς . Στάθηκε μπρος από το νεκρό σώμα και πρόσφερνε τον εαυτό του στον Κροίσο , τείνοντάς του τα χέρια , και τον παρακαλούσε να τον σφάξει πάνω στον νεκρό , ενώ ταυτόχρονα μνημόνευε και την πρώτη του συμφορά και πλάι σ᾽ εκείνη πως αφάνισε τον άνθρωπο που τον εξάγνισε , και έτσι η ζωή του έγινε αβάσταχτη . [ 1 . 45 . 2 ] Στο άκουσμα αυτών των λόγων ο Κροίσος συμπονεί τον Άδραστο , κι ας ήταν βυθισμένος ο ίδιος στη δική του τόσο μεγάλη συμφορά , και του λέει : «Ξένε , έχω από σένα όλη τη δικαιοσύνη , αφού ο ίδιος καταδικάζεις τον εαυτό σου σε θάνατο . Δεν είσαι εσύ αυτής της συμφοράς μου ο αίτιος , παρά όσο άθελά σου έγινες όργανό της , αλλά θαρρώ κάποιος από τους θεούς , που από καιρό μού φανέρωσε τί μου έμελλε να πάθω» . [ 1 . 45 . 3 ] Ο Κροίσος λοιπόν έθαψε , όπως ταίριαζε , το γιο του . Όμως ο Άδραστος , ο γιος του Γορδία , γιου του Μίδα , αυτός που στάθηκε φονιάς του αδελφού του και φονιάς αυτού που τον εξάγνισε , όταν σκόρπισαν όλοι και έγινε ησυχία γύρω από το μνήμα , μέσα στη συναίσθησή του ότι είναι , από τους ανθρώπους που γνώρισε ο ίδιος στη ζωή του , ο πιο συφοριασμένος , σφάζεται πάνω στον τάφο μόνος του .
[ 1 . 41 . 1 ] Έκλεισε τη συζήτηση ο Κροίσος , και στέλνει και φωνάζει τον φρύγα Άδραστο και , όταν εκείνος έφτασε , του λέει : «Άδραστε , εγώ , όταν σε χτύπησε μια συμφορά αχάριστη ( δε σε κατηγορώ γι᾽ αυτό ) , σε εξάγνισα , σε δέχτηκα στο σπίτι μου και σου τα δίνω όλα για να ζεις . [ 1 . 41 . 2 ] Τώρα λοιπόν —γιατί αφού εγώ σου έκανα πρώτος το καλό , πρέπει και συ να με ανταμείψεις με καλό— σε χρειάζομαι να γίνεις φύλακας του παιδιού μου , που ξεκινά για το κυνήγι , μη και σας απαντήσουν κακούργοι κλέφτες και σας κάνουν κακό . [ 1 . 41 . 3 ] Εξάλλου πρέπει και συ να βγεις όπου με τα έργα σου θα έδειχνες την αξία σου · αυτό σού είναι πατροπαράδοτη κληρονομιά και δε σου λείπει φυσικά κι η δύναμη» .
[ 1 . 42 . 1 ] Ο Άδραστος αποκρίνεται : «Βασιλιά μου , σε άλλη περίσταση εγώ δε θα πήγαινα σε έναν τέτοιο αγώνα . Γιατί ούτε με τη συμφορά που με βαραίνει ταιριάζει να μπαίνω σε κύκλο συνομηλίκων μου που είναι ευτυχισμένοι , ούτε και η διάθεση υπάρχει , και θα είχα πολλούς λόγους να κρατηθώ . [ 1 . 42 . 2 ] Τώρα όμως που συ με παρακινείς και πρέπει να σου κάνω τη χάρη ( γιατί έχω χρέος να σε ανταμείψω με καλό ) , είμαι έτοιμος για ό , τι ζητάς : και το παιδί σου που παραγγέλλεις να προσέχω , πρόσμενέ το πίσω να γυρίσει γερό , όσο τουλάχιστον εξαρτάται από το φύλακά του» .
[ 1 . 43 . 1 ] Με αυτά τα λόγια αποκρίθηκε ο Άδραστος στον Κροίσο , κι ύστερα ξεκίνησαν συντροφεμένοι από ξεχωριστά παλικάρια και λαγωνικά . Σαν έφτασαν στο όρος του Ολύμπου , έψαχναν για το θεριό , και όταν το βρήκαν , στάθηκαν ένα γύρο και του έριχναν τα ακόντια στη μέση . [ 1 . 43 . 2 ] Τότε λοιπόν ο ξένος , αυτός ο εξαγνισμένος από το φονικό που το όνομά του ήταν Άδραστος , έριξε το κοντάρι του στον κάπρο — κι αυτού ξαστόχησε , πετυχαίνει όμως το γιο του Κροίσου . [ 1 . 43 . 3 ] Χτυπημένος ο νέος από σιδερένια αιχμή ξεπλήρωσε τον λόγο του ονείρου , ενώ κάποιος έτρεχε να αναγγείλει το γεγονός στον Κροίσο , και σαν έφτασε στις Σάρδεις , του φανέρωσε το χτύπημα και το θάνατο του παιδιού του .
[ 1 . 44 . 1 ] Και ο Κροίσος συντριμμένος από το θάνατο του γιου του , χτυπιόταν ακόμη πιο πολύ , που το γιο του τον σκότωσε εκείνος που ο ίδιος εξάγνισε από φονικό . [ 1 . 44 . 2 ] Μέσα στον σκληρό πόνο που του έφερνε η συμφορά του , καλούσε μάρτυρα το Δία , ως θεό της κάθαρσης , για όσα έπαθε από τον ξένο , καλούσε τον προστάτη του σπιτιού και της φιλίας , ονομάζοντας τον ίδιο πάλι θεό · τον προστάτη του σπιτιού , γιατί μέσα στο σπίτι του δέχτηκε τον ξένο και δίχως να το ξέρει έτρεφε το φονιά του παιδιού του · το θεό της φιλίας , γιατί μόλο που τον έστειλε ως φύλακα του γιου του , του βγήκε ο χειρότερος εχθρός .
[ 1 . 45 . 1 ] Σε λίγο φάνηκαν και οι Λυδοί κρατώντας στα χέρια τους τον νεκρό , ενώ από πίσω ακολουθούσε ο φονιάς . Στάθηκε μπρος από το νεκρό σώμα και πρόσφερνε τον εαυτό του στον Κροίσο , τείνοντάς του τα χέρια , και τον παρακαλούσε να τον σφάξει πάνω στον νεκρό , ενώ ταυτόχρονα μνημόνευε και την πρώτη του συμφορά και πλάι σ᾽ εκείνη πως αφάνισε τον άνθρωπο που τον εξάγνισε , και έτσι η ζωή του έγινε αβάσταχτη . [ 1 . 45 . 2 ] Στο άκουσμα αυτών των λόγων ο Κροίσος συμπονεί τον Άδραστο , κι ας ήταν βυθισμένος ο ίδιος στη δική του τόσο μεγάλη συμφορά , και του λέει : «Ξένε , έχω από σένα όλη τη δικαιοσύνη , αφού ο ίδιος καταδικάζεις τον εαυτό σου σε θάνατο . Δεν είσαι εσύ αυτής της συμφοράς μου ο αίτιος , παρά όσο άθελά σου έγινες όργανό της , αλλά θαρρώ κάποιος από τους θεούς , που από καιρό μού φανέρωσε τί μου έμελλε να πάθω» . [ 1 . 45 . 3 ] Ο Κροίσος λοιπόν έθαψε , όπως ταίριαζε , το γιο του . Όμως ο Άδραστος , ο γιος του Γορδία , γιου του Μίδα , αυτός που στάθηκε φονιάς του αδελφού του και φονιάς αυτού που τον εξάγνισε , όταν σκόρπισαν όλοι και έγινε ησυχία γύρω από το μνήμα , μέσα στη συναίσθησή του ότι είναι , από τους ανθρώπους που γνώρισε ο ίδιος στη ζωή του , ο πιο συφοριασμένος , σφάζεται πάνω στον τάφο μόνος του .
Herodotus' Histories 3.80-81, transl. by L. Zenakos
Stylianos Chronopoulos / Herodotus
- Created on 2025-05-07 11:44:23
- Modified on 2025-05-08 10:04:28
- Translated by Λ. Ζενάκος
- Aligned by Stylianos Chronopoulos
Ἑλληνική Transliterate
Modern Greek
[ 3 . 80 . 1 ] Ἐπείτε δὲ κατέστη ὁ θόρυβος καὶ ἐκτὸς πέντε ἡμερέων ἐγένετο , ἐβουλεύοντο οἱ ἐπαναστάντες τοῖσι μάγοισι περὶ τῶν πάντων πρηγμάτων , καὶ ἐλέχθησαν λόγοι ἄπιστοι μὲν ἐνίοισι Ἑλλήνων , ἐλέχθησαν δ᾽ ὦν . [ 3 . 80 . 2 ] Ὀτάνης μὲν ἐκέλευε ἐς μέσον Πέρσῃσι καταθεῖναι τὰ πρήγματα , λέγων τάδε · Ἐμοὶ δοκέει ἕνα μὲν ἡμέων μούναρχον μηκέτι γενέσθαι · οὔτε γὰρ ἡδὺ οὔτε ἀγαθόν . εἴδετε μὲν γὰρ τὴν Καμβύσεω ὕβριν ἐπ᾽ ὅσον ἐπεξῆλθε , μετεσχήκατε δὲ καὶ τῆς τοῦ μάγου ὕβριος . [ 3 . 80 . 3 ] κῶς δ᾽ ἂν εἴη χρῆμα κατηρτημένον μουναρχίη , τῇ ἔξεστι ἀνευθύνῳ ποιέειν τὰ βούλεται; καὶ γὰρ ἂν τὸν ἄριστον ἀνδρῶν πάντων στάντα ἐς ταύτην τὴν ἀρχὴν ἐκτὸς τῶν ἐωθότων νοημάτων στήσειε . ἐγγίνεται μὲν γάρ οἱ ὕβρις ὑπὸ τῶν παρεόντων ἀγαθῶν , φθόνος δὲ ἀρχῆθεν ἐμφύεται ἀνθρώπῳ . [ 3 . 80 . 4 ] δύο δ᾽ ἔχων ταῦτα ἔχει πᾶσαν κακότητα · τὰ μὲν γὰρ ὕβρι κεκορημένος ἔρδει πολλὰ καὶ ἀτάσθαλα , τὰ δὲ φθόνῳ . καίτοι ἄνδρα γε τύραννον ἄφθονον ἔδει εἶναι , ἔχοντά γε πάντα τὰ ἀγαθά · τὸ δὲ ὑπεναντίον τούτου ἐς τοὺς πολιήτας πέφυκε · φθονέει γὰρ τοῖσι ἀρίστοισι περιεοῦσί τε καὶ ζώουσι , χαίρει δὲ τοῖσι κακίστοισι τῶν ἀστῶν , διαβολὰς δὲ ἄριστος ἐνδέκεσθαι . [ 3 . 80 . 5 ] ἀναρμοστότατον δὲ πάντων · ἤν τε γὰρ αὐτὸν μετρίως θωμάζῃς , ἄχθεται ὅτι οὐ κάρτα θεραπεύεται , ἤν τε θεραπεύῃ τις κάρτα , ἄχθεται ἅτε θωπί . τὰ δὲ δὴ μέγιστα ἔρχομαι ἐρέων · νόμαιά τε κινέει πάτρια καὶ βιᾶται γυναῖκας κτείνει τε ἀκρίτους . [ 3 . 80 . 6 ] πλῆθος δὲ ἄρχον πρῶτα μὲν οὔνομα πάντων κάλλιστον ἔχει , ἰσονομίην , δεύτερα δὲ τούτων τῶν ὁ μούναρχος ποιέει οὐδέν · πάλῳ μὲν γὰρ ἀρχὰς ἄρχει , ὑπεύθυνον δὲ ἀρχὴν ἔχει , βουλεύματα δὲ πάντα ἐς τὸ κοινὸν ἀναφέρει . τίθεμαι ὦν γνώμην μετέντας ἡμέας μουναρχίην τὸ πλῆθος ἀέξειν · ἐν γὰρ τῷ πολλῷ ἔνι τὰ πάντα . Ὀτάνης μὲν δὴ ταύτην γνώμην ἐσέφερε , [ 3 . 81 . 1 ] Μεγάβυξος δὲ ὀλιγαρχίῃ ἐκέλευε ἐπιτράπειν , λέγων τάδε · Τὰ μὲν Ὀτάνης εἶπε τυραννίδα παύων , λελέχθω κἀμοὶ ταῦτα , τὰ δ᾽ ἐς τὸ πλῆθος ἄνωγε φέρειν τὸ κράτος , γνώμης τῆς ἀρίστης ἡμάρτηκε · ὁμίλου γὰρ ἀχρηίου οὐδέν ἐστι ἀξυνετώτερον οὐδὲ ὑβριστότερον . [ 3 . 81 . 2 ] καίτοι τυράννου ὕβριν φεύγοντας ἄνδρας ἐς δήμου ἀκολάστου ὕβριν πεσεῖν ἐστι οὐδαμῶς ἀνασχετόν . ὁ μὲν γὰρ εἴ τι ποιέει , γινώσκων ποιέει , τῷ δὲ οὐδὲ γινώσκειν ἔνι · κῶς γὰρ ἂν γινώσκοι ὃς οὔτ᾽ ἐδιδάχθη οὔτε εἶδε καλὸν οὐδὲν [ οὐδ᾽ ] οἰκήιον , ὠθέει τε ἐμπεσὼν τὰ πρήγματα ἄνευ νόου , χειμάρρῳ ποταμῷ ἴκελος; [ 3 . 81 . 3 ] δήμῳ μέν νυν , οἳ Πέρσῃσι κακὸν νοέουσι , οὗτοι χράσθων , ἡμεῖς δὲ ἀνδρῶν τῶν ἀρίστων ἐπιλέξαντες ὁμιλίην τούτοισι περιθέωμεν τὸ κράτος · ἐν γὰρ δὴ τούτοισι καὶ αὐτοὶ ἐνεσόμεθα , ἀρίστων δὲ ἀνδρῶν οἰκὸς ἄριστα βουλεύματα γίνεσθαι .
[
3
.
80
.
1
]
Όταν
ωστόσο
καταλάγιασε
η
φασαρία
και
πέρασαν
πέντε
ημέρες
,
αυτοί
που
είχαν
επαναστατήσει
κατά
των
Μάγων
,
έκαναν
συμβούλιο
για
την
κατάσταση
γενικά
,
και
ειπώθηκαν
τότε
λόγια
που
μερικοί
Έλληνες
τα
βρίσκουν
απίστευτα
,
αλλά
που
είναι
γεγονός
ότι
ειπώθηκαν
.
[
3
.
80
.
2
]
Ο
Οτάνης
πρότεινε
να
ανατεθούν
οι
δημόσιες
υποθέσεις
σε
όλους
τους
Πέρσες
μαζί
,
λέγοντας
τα
εξής
:
«Εγώ
πιστεύω
ότι
δεν
πρέπει
πια
να
γίνει
μονάρχης
ένας
από
εμάς
:
αυτό
δεν
είναι
ούτε
ευχάριστο
ούτε
καλό
.
Γιατί
είδατε
πού
έφθασε
η
αλαζονεία
του
Καμβύση
,
δοκιμάσατε
και
την
αλαζονεία
του
Μάγου
.
[
3
.
80
.
3
]
Πώς
λοιπόν
μπορεί
να
είναι
κάτι
πρόσφορο
η
μοναρχία
,
όπου
επιτρέπεται
στον
ανεύθυνο
να
κάνει
αυτά
που
θέλει
;
Σίγουρα
,
ακόμη
και
ο
καλύτερος
απ᾽
όλους
τους
ανθρώπους
,
αν
αποκτήσει
τέτοια
εξουσία
,
θα
πάψει
πια
να
σκέπτεται
με
τον
ίδιο
τρόπο
.
Από
τα
αγαθά
που
έχει
στα
χέρια
του
,
γεννιέται
μέσα
του
η
αλαζονεία
,
και
όσο
για
τον
φθόνο
,
είναι
έμφυτος
στον
άνθρωπο
από
την
αρχή
.
[
3
.
80
.
4
]
Και
όποιος
έχει
αυτά
τα
δύο
,
έχει
ό
,
τι
κακό
υπάρχει
·
μπουχτισμένος
όπως
είναι
,
κάνει
ένα
σωρό
ατασθαλίες
,
άλλες
από
αλαζονεία
,
άλλες
από
φθόνο
.
Και
μολονότι
ο
τύραννος
δεν
θα
έπρεπε
βέβαια
να
νιώθει
φθόνο
αφού
έχει
όλα
τα
αγαθά
,
φέρνεται
μολοντούτο
στους
πολίτες
αντίθετα
:
ζηλεύει
δηλαδή
τους
καλύτερους
που
ζουν
και
υπάρχουν
,
και
χαίρεται
με
τους
χειρότερους
πολίτες
,
και
είναι
μοναδικός
να
παραδέχεται
τις
συκοφαντίες
.
[
3
.
80
.
5
]
Αλλά
το
πιο
άβολο
απ᾽
όλα
είναι
τούτο
:
όταν
του
δείχνει
κανείς
τον
θαυμασμό
του
συγκρατημένα
,
ο
τύραννος
δυσανασχετεί
επειδή
δεν
τον
αγαπούν
πολύ
·
και
όταν
του
δείχνουν
πολλή
αγάπη
,
δυσανασχετεί
ότι
τον
κολακεύουν
.
Ας
πω
όμως
τα
σπουδαιότερα
:
ο
τύραννος
ανατρέπει
τους
πατροπαράδοτους
νόμους
,
βιάζει
τις
γυναίκες
,
σκοτώνει
ανθρώπους
χωρίς
δίκη
.
[
3
.
80
.
6
]
Αλλά
η
λαϊκή
εξουσία
πρώτα
πρώτα
έχει
το
καλύτερο
όνομα
:
ισονομία
,
κι
έπειτα
δεν
κάνει
τίποτε
απ᾽
όσα
κάνει
ο
μονάρχης
·
τα
αξιώματά
της
απονέμονται
με
κλήρο
,
έχει
υπεύθυνη
κυβέρνηση
,
και
τις
αποφάσεις
όλες
τις
παρουσιάζει
μπροστά
στο
λαό
.
Κάνω
λοιπόν
την
πρόταση
ν᾽
αφήσουμε
κατά
μέρος
τη
μοναρχία
,
και
ν᾽
αναθέσουμε
την
εξουσία
στον
λαό
—
γιατί
στον
λαό
βρίσκεται
το
παν»
.
Αυτήν
λοιπόν
την
πρόταση
έκανε
ο
Οτάνης
.
[ 3 . 81 . 1 ] Ο Μεγάβυξος ωστόσο συμβούλευσε να αναθέσουν την εξουσία σε ολιγαρχία και είπε τα εξής : «Όσα είπε ο Οτάνης για την κατάργηση της τυραννίδας , είναι σαν να τα είπα και του λόγου μου , αλλά αυτό που πρότεινε , να αναθέσουμε τη διακυβέρνηση στον λαό , δεν είναι η καλύτερη γνώμη · γιατί δεν υπάρχει τίποτε πιο αστόχαστο και πιο αλαζονικό από το αχρείο πλήθος . [ 3 . 81 . 2 ] Είναι πράγματι πέρα για πέρα απαράδεκτο , άνθρωποι που ζητούν να γλιτώσουν από την αλαζονεία του τυράννου , να πέσουν στην αλαζονεία του ασυγκράτητου όχλου . Γιατί ο τύραννος ό , τι κάνει , το κάνει εν γνώσει του , ενώ στον όχλο δεν υπάρχει ούτε γνώση . Άλλωστε , πώς να έχει γνώση ο όχλος που ούτε διδάχτηκε ποτέ κανένα καλό ούτε το είδε από μόνος του , και ρίχνεται με τα μούτρα στα δημόσια πράγματα , χωρίς μυαλό , όμοιος με ποτάμι που ξεχειλίζει ; [ 3 . 81 . 3 ] Τη δημοκρατία λοιπόν ας την εφαρμόσουν όσοι μελετούν κακό για τους Πέρσες · εμείς όμως ας διαλέξουμε μια ομάδα από τους καλύτερους και ας τους αναθέσουμε την κυβέρνηση · ανάμεσά τους άλλωστε θα είμαστε κι εμείς , και είναι φυσικό οι καλύτεροι άνθρωποι να παίρνουν τις καλύτερες αποφάσεις» .
[ 3 . 81 . 1 ] Ο Μεγάβυξος ωστόσο συμβούλευσε να αναθέσουν την εξουσία σε ολιγαρχία και είπε τα εξής : «Όσα είπε ο Οτάνης για την κατάργηση της τυραννίδας , είναι σαν να τα είπα και του λόγου μου , αλλά αυτό που πρότεινε , να αναθέσουμε τη διακυβέρνηση στον λαό , δεν είναι η καλύτερη γνώμη · γιατί δεν υπάρχει τίποτε πιο αστόχαστο και πιο αλαζονικό από το αχρείο πλήθος . [ 3 . 81 . 2 ] Είναι πράγματι πέρα για πέρα απαράδεκτο , άνθρωποι που ζητούν να γλιτώσουν από την αλαζονεία του τυράννου , να πέσουν στην αλαζονεία του ασυγκράτητου όχλου . Γιατί ο τύραννος ό , τι κάνει , το κάνει εν γνώσει του , ενώ στον όχλο δεν υπάρχει ούτε γνώση . Άλλωστε , πώς να έχει γνώση ο όχλος που ούτε διδάχτηκε ποτέ κανένα καλό ούτε το είδε από μόνος του , και ρίχνεται με τα μούτρα στα δημόσια πράγματα , χωρίς μυαλό , όμοιος με ποτάμι που ξεχειλίζει ; [ 3 . 81 . 3 ] Τη δημοκρατία λοιπόν ας την εφαρμόσουν όσοι μελετούν κακό για τους Πέρσες · εμείς όμως ας διαλέξουμε μια ομάδα από τους καλύτερους και ας τους αναθέσουμε την κυβέρνηση · ανάμεσά τους άλλωστε θα είμαστε κι εμείς , και είναι φυσικό οι καλύτεροι άνθρωποι να παίρνουν τις καλύτερες αποφάσεις» .