Theaetetus 166-168
Maia Shukhoshvili / Georgian Translations
- Created on 2017-04-03 12:32:24
- Translated by Maia Shukhoshvili
- Aligned by Maia Shukhoshvili
Ἑλληνική Transliterate
ქართული Transliterate
Σωκράτης
ταῦτά τε δὴ πάντα ὅσα ἡμεῖς ἐπαμύνοντες αὐτῷ [ 166α ] λέγομεν , καὶ ὁμόσε οἶμαι χωρήσεται καταφρονῶν ἡμῶν καὶ λέγων : ‘οὗτος δὴ ὁ Σωκράτης ὁ χρηστός , ἐπειδὴ αὐτῷ παιδίον τι ἐρωτηθὲν ἔδεισεν εἰ οἷόν τε τὸν αὐτὸν τὸ αὐτὸ μεμνῆσθαι ἅμα καὶ μὴ εἰδέναι , καὶ δεῖσαν ἀπέφησεν διὰ τὸ μὴ δύνασθαι προορᾶν , γέλωτα δὴ τὸν ἐμὲ ἐν τοῖς λόγοις ἀπέδειξεν . τὸ δέ , ὦ ῥᾳθυμότατε Σώκρατες , τῇδ᾽ ἔχει : ὅταν τι τῶν ἐμῶν δι᾽ ἐρωτήσεως σκοπῇς , ἐὰν μὲν ὁ ἐρωτηθεὶς οἷάπερ ἂν ἐγὼ ἀποκριναίμην ἀποκρινάμενος σφάλληται , ἐγὼ [ 166β ] ἐλέγχομαι , εἰ δὲ ἀλλοῖα , αὐτὸς ὁ ἐρωτηθείς . αὐτίκα γὰρ δοκεῖς τινά σοι συγχωρήσεσθαι μνήμην παρεῖναί τῳ ὧν ἔπαθε , τοιοῦτόν τι οὖσαν πάθος οἷον ὅτε ἔπασχε , μηκέτι πάσχοντι ; πολλοῦ γε δεῖ . ἢ αὖ ἀποκνήσειν ὁμολογεῖν οἷόν τ᾽ εἶναι εἰδέναι καὶ μὴ εἰδέναι τὸν αὐτὸν τὸ αὐτό ; ἢ ἐάνπερ τοῦτο δείσῃ , δώσειν ποτὲ τὸν αὐτὸν εἶναι τὸν ἀνομοιούμενον τῷ πρὶν ἀνομοιοῦσθαι ὄντι ; μᾶλλον δὲ τὸν εἶναί τινα ἀλλ᾽ οὐχὶ τούς , καὶ τούτους γιγνομένους ἀπείρους , ἐάνπερ [ 166ξ ] ἀνομοίωσις γίγνηται , εἰ δὴ ὀνομάτων γε δεήσει θηρεύσεις διευλαβεῖσθαι ἀλλήλων ; ἀλλ᾽ , ὦ μακάριε , ’ φήσει , ‘γενναιοτέρως ἐπ᾽ αὐτὸ ἐλθὼν ὃ λέγω , εἰ δύνασαι , ἐξέλεγξον ὡς οὐχὶ ἴδιαι αἰσθήσεις ἑκάστῳ ἡμῶν γίγνονται , ἢ ὡς ἰδίων γιγνομένων οὐδέν τι ἂν μᾶλλον τὸ φαινόμενον μόνῳ ἐκείνῳ γίγνοιτο , ἢ εἰ εἶναι δεῖ ὀνομάζειν , εἴη ᾧπερ φαίνεται : ὗς δὲ δὴ καὶ κυνοκεφάλους λέγων οὐ μόνον αὐτὸς ὑηνεῖς , ἀλλὰ καὶ τοὺς ἀκούοντας τοῦτο δρᾶν εἰς τὰ συγγράμματά μου ἀναπείθεις , [ 166δ ] οὐ καλῶς ποιῶν . ἐγὼ γάρ φημι μὲν τὴν ἀλήθειαν ἔχειν ὡς γέγραφα : μέτρον γὰρ ἕκαστον ἡμῶν εἶναι τῶν τε ὄντων καὶ μή , μυρίον μέντοι διαφέρειν ἕτερον ἑτέρου αὐτῷ τούτῳ , ὅτι τῷ μὲν ἄλλα ἔστι τε καὶ φαίνεται , τῷ δὲ ἄλλα . καὶ σοφίαν καὶ σοφὸν ἄνδρα πολλοῦ δέω τὸ μὴ φάναι εἶναι , ἀλλ᾽ αὐτὸν τοῦτον καὶ λέγω σοφόν , ὃς ἄν τινι ἡμῶν , ᾧ φαίνεται καὶ ἔστι κακά , μεταβάλλων ποιήσῃ ἀγαθὰ φαίνεσθαί τε καὶ εἶναι . τὸν δὲ λόγον αὖ μὴ τῷ ῥήματί μου [ 166ε ] δίωκε , ἀλλ᾽ ὧδε ἔτι σαφέστερον μάθε τί λέγω . οἷον γὰρ ἐν τοῖς πρόσθεν ἐλέγετο ἀναμνήσθητι , ὅτι τῷ μὲν ἀσθενοῦντι πικρὰ φαίνεται ἃ ἐσθίει καὶ ἔστι , τῷ δὲ ὑγιαίνοντι τἀναντία ἔστι καὶ φαίνεται . σοφώτερον μὲν οὖν τούτων οὐδέτερον δεῖ ’ ‘ [ 167α ] ποιῆσαι—οὐδὲ γὰρ δυνατόν—οὐδὲ κατηγορητέον ὡς ὁ μὲν κάμνων ἀμαθὴς ὅτι τοιαῦτα δοξάζει , ὁ δὲ ὑγιαίνων σοφὸς ὅτι ἀλλοῖα , μεταβλητέον δ᾽ ἐπὶ θάτερα : ἀμείνων γὰρ ἡ ἑτέρα ἕξις . οὕτω δὲ καὶ ἐν τῇ παιδείᾳ ἀπὸ ἑτέρας ἕξεως ἐπὶ τὴν ἀμείνω μεταβλητέον : ἀλλ᾽ ὁ μὲν ἰατρὸς φαρμάκοις μεταβάλλει , ὁ δὲ σοφιστὴς λόγοις . ἐπεὶ οὔ τί γε ψευδῆ δοξάζοντά τίς τινα ὕστερον ἀληθῆ ἐποίησε δοξάζειν : οὔτε γὰρ τὰ μὴ ὄντα δυνατὸν δοξάσαι , οὔτε ἄλλα παρ᾽ ἃ ἂν πάσχῃ , ταῦτα [ 167β ] δὲ ἀεὶ ἀληθῆ . ἀλλ᾽ οἶμαι πονηρᾶς ψυχῆς ἕξει δοξάζοντα συγγενῆ ἑαυτῆς χρηστὴ ἐποίησε δοξάσαι ἕτερα τοιαῦτα , ἃ δή τινες τὰ φαντάσματα ὑπὸ ἀπειρίας ἀληθῆ καλοῦσιν , ἐγὼ δὲ βελτίω μὲν τὰ ἕτερα τῶν ἑτέρων , ἀληθέστερα δὲ οὐδέν . καὶ τοὺς σοφούς , ὦ φίλε Σώκρατες , πολλοῦ δέω βατράχους λέγειν , ἀλλὰ κατὰ μὲν σώματα ἰατροὺς λέγω , κατὰ δὲ φυτὰ γεωργούς . φημὶ γὰρ καὶ τούτους τοῖς φυτοῖς ἀντὶ πονηρῶν [ 167ξ ] αἰσθήσεων , ὅταν τι αὐτῶν ἀσθενῇ , χρηστὰς καὶ ὑγιεινὰς αἰσθήσεις τε καὶ ἀληθεῖς ἐμποιεῖν , τοὺς δέ γε σοφούς τε καὶ ἀγαθοὺς ῥήτορας ταῖς πόλεσι τὰ χρηστὰ ἀντὶ τῶν πονηρῶν δίκαια δοκεῖν εἶναι ποιεῖν . ἐπεὶ οἷά γ᾽ ἂν ἑκάστῃ πόλει δίκαια καὶ καλὰ δοκῇ , ταῦτα καὶ εἶναι αὐτῇ , ἕως ἂν αὐτὰ νομίζῃ : ἀλλ᾽ ὁ σοφὸς ἀντὶ πονηρῶν ὄντων αὐτοῖς ἑκάστων χρηστὰ ἐποίησεν εἶναι καὶ δοκεῖν . κατὰ δὲ τὸν αὐτὸν λόγον καὶ ὁ σοφιστὴς τοὺς παιδευομένους οὕτω δυνάμενος παιδαγωγεῖν σοφός τε [ 167δ ] καὶ ἄξιος πολλῶν χρημάτων τοῖς παιδευθεῖσιν . καὶ οὕτω σοφώτεροί τέ εἰσιν ἕτεροι ἑτέρων καὶ οὐδεὶς ψευδῆ δοξάζει , καὶ σοί , ἐάντε βούλῃ ἐάντε μή , ἀνεκτέον ὄντι μέτρῳ : σῴζεται γὰρ ἐν τούτοις ὁ λόγος οὗτος . ᾧ σὺ εἰ μὲν ἔχεις ἐξ ἀρχῆς ἀμφισβητεῖν , ἀμφισβήτει λόγῳ ἀντιδιεξελθών : εἰ δὲ δι᾽ ἐρωτήσεων βούλει , δι᾽ ἐρωτήσεων : οὐδὲ γὰρ τοῦτο φευκτέον , ἀλλὰ πάντων μάλιστα διωκτέον τῷ νοῦν ἔχοντι . ποίει [ 167ε ] μέντοι οὑτωσί : μὴ ἀδίκει ἐν τῷ ἐρωτᾶν . καὶ γὰρ πολλὴ ἀλογία ἀρετῆς φάσκοντα ἐπιμελεῖσθαι μηδὲν ἀλλ᾽ ἢ ἀδικοῦντα ἐν λόγοις διατελεῖν . ἀδικεῖν δ᾽ ἐστὶν ἐν τῷ τοιούτῳ , ὅταν τις μὴ χωρὶς μὲν ὡς ἀγωνιζόμενος τὰς διατριβὰς ποιῆται , χωρὶς δὲ διαλεγόμενος , καὶ ἐν μὲν τῷ παίζῃ τε καὶ σφάλλῃ καθ᾽ ὅσον ἂν δύνηται , ἐν δὲ τῷ διαλέγεσθαι σπουδάζῃ τε καὶ ἐπανορθοῖ τὸν προσδιαλεγόμενον , ἐκεῖνα μόνα αὐτῷ ἐνδεικνύμενος ’ ‘ [ 168α ] τὰ σφάλματα , ἃ αὐτὸς ὑφ᾽ ἑαυτοῦ καὶ τῶν προτέρων συνουσιῶν παρεκέκρουστο . ἂν μὲν γὰρ οὕτω ποιῇς , ἑαυτοὺς αἰτιάσονται οἱ προσδιατρίβοντές σοι τῆς αὑτῶν ταραχῆς καὶ ἀπορίας ἀλλ᾽ οὐ σέ , καὶ σὲ μὲν διώξονται καὶ φιλήσουσιν , αὑτοὺς δὲ μισήσουσι καὶ φεύξονται ἀφ᾽ ἑαυτῶν εἰς φιλοσοφίαν , ἵν᾽ ἄλλοι γενόμενοι ἀπαλλαγῶσι τῶν οἳ πρότερον ἦσαν : ἐὰν δὲ τἀναντία τούτων δρᾷς ὥσπερ οἱ πολλοί , τἀναντία συμβήσεταί σοι καὶ τοὺς συνόντας ἀντὶ φιλοσόφων [ 168β ] μισοῦντας τοῦτο τὸ πρᾶγμα ἀποφανεῖς ἐπειδὰν πρεσβύτεροι γένωνται . ἐὰν οὖν ἐμοὶ πείθῃ , ὃ καὶ πρότερον ἐρρήθη , οὐ δυσμενῶς οὐδὲ μαχητικῶς ἀλλ᾽ ἵλεῳ τῇ διανοίᾳ συγκαθεὶς ὡς ἀληθῶς σκέψῃ τί ποτε λέγομεν , κινεῖσθαί τε ἀποφαινόμενοι τὰ πάντα , τό τε δοκοῦν ἑκάστῳ τοῦτο καὶ εἶναι ἰδιώτῃ τε καὶ πόλει . καὶ ἐκ τούτων ἐπισκέψῃ εἴτε ταὐτὸν εἴτε καὶ ἄλλο ἐπιστήμη καὶ αἴσθησις , ἀλλ᾽ οὐχ ὥσπερ ἄρτι ἐκ συνηθείας [ 168ξ ] ῥημάτων τε καὶ ὀνομάτων , ἃ οἱ πολλοὶ ὅπῃ ἂν τύχωσιν ἕλκοντες ἀπορίας ἀλλήλοις παντοδαπὰς παρέχουσι . ’ ταῦτα , ὦ Θεόδωρε , τῷ ἑταίρῳ σου εἰς βοήθειαν προσηρξάμην κατ᾽ ἐμὴν δύναμιν σμικρὰ ἀπὸ σμικρῶν : εἰ δ᾽ αὐτὸς ἔζη , μεγαλειότερον ἂν τοῖς αὑτοῦ ἐβοήθησεν .
Θεόδωρος
παίζεις , ὦ Σώκρατες : πάνυ γὰρ νεανικῶς τῷ ἀνδρὶ βεβοήθηκας .
Σωκράτης
εὖ λέγεις , ὦ ἑταῖρε . καί μοι εἰπέ : ἐνενόησάς που λέγοντος ἄρτι τοῦ Πρωταγόρου καὶ ὀνειδίζοντος ἡμῖν ὅτι [ 168δ ] πρὸς παιδίον τοὺς λόγους ποιούμενοι τῷ τοῦ παιδὸς φόβῳ ἀγωνιζοίμεθα εἰς τὰ ἑαυτοῦ , καὶ χαριεντισμόν τινα ἀποκαλῶν , ἀποσεμνύνων δὲ τὸ πάντων μέτρον , σπουδάσαι ἡμᾶς διεκελεύσατο περὶ τὸν αὑτοῦ λόγον ;
Θεόδωρος
πῶς γὰρ οὐκ ἐνενόησα , ὦ Σώκρατες ;
Σωκράτης
τί οὖν ; κελεύεις πείθεσθαι αὐτῷ ;
Θεόδωρος
σφόδρα γε .
Σωκράτης
ὁρᾷς οὖν ὅτι τάδε πάντα πλὴν σοῦ παιδία ἐστίν . εἰ οὖν πεισόμεθα τῷ ἀνδρί , ἐμὲ καὶ σὲ δεῖ ἐρωτῶντάς τε καὶ [ 168ε ] ἀποκρινομένους ἀλλήλοις σπουδάσαι αὐτοῦ περὶ τὸν λόγον , ἵνα μὴ τοῦτό γε ἔχῃ ἐγκαλεῖν , ὡς παίζοντες πρὸς μειράκια διεσκεψάμεθ᾽ αὐτοῦ τὸν λόγον .
Θεόδωρος
τί δ᾽ ; οὐ πολλῶν τοι Θεαίτητος μεγάλους πώγωνας ἐχόντων ἄμεινον ἂν ἐπακολουθήσειε λόγῳ διερευνωμένῳ ;
ταῦτά τε δὴ πάντα ὅσα ἡμεῖς ἐπαμύνοντες αὐτῷ [ 166α ] λέγομεν , καὶ ὁμόσε οἶμαι χωρήσεται καταφρονῶν ἡμῶν καὶ λέγων : ‘οὗτος δὴ ὁ Σωκράτης ὁ χρηστός , ἐπειδὴ αὐτῷ παιδίον τι ἐρωτηθὲν ἔδεισεν εἰ οἷόν τε τὸν αὐτὸν τὸ αὐτὸ μεμνῆσθαι ἅμα καὶ μὴ εἰδέναι , καὶ δεῖσαν ἀπέφησεν διὰ τὸ μὴ δύνασθαι προορᾶν , γέλωτα δὴ τὸν ἐμὲ ἐν τοῖς λόγοις ἀπέδειξεν . τὸ δέ , ὦ ῥᾳθυμότατε Σώκρατες , τῇδ᾽ ἔχει : ὅταν τι τῶν ἐμῶν δι᾽ ἐρωτήσεως σκοπῇς , ἐὰν μὲν ὁ ἐρωτηθεὶς οἷάπερ ἂν ἐγὼ ἀποκριναίμην ἀποκρινάμενος σφάλληται , ἐγὼ [ 166β ] ἐλέγχομαι , εἰ δὲ ἀλλοῖα , αὐτὸς ὁ ἐρωτηθείς . αὐτίκα γὰρ δοκεῖς τινά σοι συγχωρήσεσθαι μνήμην παρεῖναί τῳ ὧν ἔπαθε , τοιοῦτόν τι οὖσαν πάθος οἷον ὅτε ἔπασχε , μηκέτι πάσχοντι ; πολλοῦ γε δεῖ . ἢ αὖ ἀποκνήσειν ὁμολογεῖν οἷόν τ᾽ εἶναι εἰδέναι καὶ μὴ εἰδέναι τὸν αὐτὸν τὸ αὐτό ; ἢ ἐάνπερ τοῦτο δείσῃ , δώσειν ποτὲ τὸν αὐτὸν εἶναι τὸν ἀνομοιούμενον τῷ πρὶν ἀνομοιοῦσθαι ὄντι ; μᾶλλον δὲ τὸν εἶναί τινα ἀλλ᾽ οὐχὶ τούς , καὶ τούτους γιγνομένους ἀπείρους , ἐάνπερ [ 166ξ ] ἀνομοίωσις γίγνηται , εἰ δὴ ὀνομάτων γε δεήσει θηρεύσεις διευλαβεῖσθαι ἀλλήλων ; ἀλλ᾽ , ὦ μακάριε , ’ φήσει , ‘γενναιοτέρως ἐπ᾽ αὐτὸ ἐλθὼν ὃ λέγω , εἰ δύνασαι , ἐξέλεγξον ὡς οὐχὶ ἴδιαι αἰσθήσεις ἑκάστῳ ἡμῶν γίγνονται , ἢ ὡς ἰδίων γιγνομένων οὐδέν τι ἂν μᾶλλον τὸ φαινόμενον μόνῳ ἐκείνῳ γίγνοιτο , ἢ εἰ εἶναι δεῖ ὀνομάζειν , εἴη ᾧπερ φαίνεται : ὗς δὲ δὴ καὶ κυνοκεφάλους λέγων οὐ μόνον αὐτὸς ὑηνεῖς , ἀλλὰ καὶ τοὺς ἀκούοντας τοῦτο δρᾶν εἰς τὰ συγγράμματά μου ἀναπείθεις , [ 166δ ] οὐ καλῶς ποιῶν . ἐγὼ γάρ φημι μὲν τὴν ἀλήθειαν ἔχειν ὡς γέγραφα : μέτρον γὰρ ἕκαστον ἡμῶν εἶναι τῶν τε ὄντων καὶ μή , μυρίον μέντοι διαφέρειν ἕτερον ἑτέρου αὐτῷ τούτῳ , ὅτι τῷ μὲν ἄλλα ἔστι τε καὶ φαίνεται , τῷ δὲ ἄλλα . καὶ σοφίαν καὶ σοφὸν ἄνδρα πολλοῦ δέω τὸ μὴ φάναι εἶναι , ἀλλ᾽ αὐτὸν τοῦτον καὶ λέγω σοφόν , ὃς ἄν τινι ἡμῶν , ᾧ φαίνεται καὶ ἔστι κακά , μεταβάλλων ποιήσῃ ἀγαθὰ φαίνεσθαί τε καὶ εἶναι . τὸν δὲ λόγον αὖ μὴ τῷ ῥήματί μου [ 166ε ] δίωκε , ἀλλ᾽ ὧδε ἔτι σαφέστερον μάθε τί λέγω . οἷον γὰρ ἐν τοῖς πρόσθεν ἐλέγετο ἀναμνήσθητι , ὅτι τῷ μὲν ἀσθενοῦντι πικρὰ φαίνεται ἃ ἐσθίει καὶ ἔστι , τῷ δὲ ὑγιαίνοντι τἀναντία ἔστι καὶ φαίνεται . σοφώτερον μὲν οὖν τούτων οὐδέτερον δεῖ ’ ‘ [ 167α ] ποιῆσαι—οὐδὲ γὰρ δυνατόν—οὐδὲ κατηγορητέον ὡς ὁ μὲν κάμνων ἀμαθὴς ὅτι τοιαῦτα δοξάζει , ὁ δὲ ὑγιαίνων σοφὸς ὅτι ἀλλοῖα , μεταβλητέον δ᾽ ἐπὶ θάτερα : ἀμείνων γὰρ ἡ ἑτέρα ἕξις . οὕτω δὲ καὶ ἐν τῇ παιδείᾳ ἀπὸ ἑτέρας ἕξεως ἐπὶ τὴν ἀμείνω μεταβλητέον : ἀλλ᾽ ὁ μὲν ἰατρὸς φαρμάκοις μεταβάλλει , ὁ δὲ σοφιστὴς λόγοις . ἐπεὶ οὔ τί γε ψευδῆ δοξάζοντά τίς τινα ὕστερον ἀληθῆ ἐποίησε δοξάζειν : οὔτε γὰρ τὰ μὴ ὄντα δυνατὸν δοξάσαι , οὔτε ἄλλα παρ᾽ ἃ ἂν πάσχῃ , ταῦτα [ 167β ] δὲ ἀεὶ ἀληθῆ . ἀλλ᾽ οἶμαι πονηρᾶς ψυχῆς ἕξει δοξάζοντα συγγενῆ ἑαυτῆς χρηστὴ ἐποίησε δοξάσαι ἕτερα τοιαῦτα , ἃ δή τινες τὰ φαντάσματα ὑπὸ ἀπειρίας ἀληθῆ καλοῦσιν , ἐγὼ δὲ βελτίω μὲν τὰ ἕτερα τῶν ἑτέρων , ἀληθέστερα δὲ οὐδέν . καὶ τοὺς σοφούς , ὦ φίλε Σώκρατες , πολλοῦ δέω βατράχους λέγειν , ἀλλὰ κατὰ μὲν σώματα ἰατροὺς λέγω , κατὰ δὲ φυτὰ γεωργούς . φημὶ γὰρ καὶ τούτους τοῖς φυτοῖς ἀντὶ πονηρῶν [ 167ξ ] αἰσθήσεων , ὅταν τι αὐτῶν ἀσθενῇ , χρηστὰς καὶ ὑγιεινὰς αἰσθήσεις τε καὶ ἀληθεῖς ἐμποιεῖν , τοὺς δέ γε σοφούς τε καὶ ἀγαθοὺς ῥήτορας ταῖς πόλεσι τὰ χρηστὰ ἀντὶ τῶν πονηρῶν δίκαια δοκεῖν εἶναι ποιεῖν . ἐπεὶ οἷά γ᾽ ἂν ἑκάστῃ πόλει δίκαια καὶ καλὰ δοκῇ , ταῦτα καὶ εἶναι αὐτῇ , ἕως ἂν αὐτὰ νομίζῃ : ἀλλ᾽ ὁ σοφὸς ἀντὶ πονηρῶν ὄντων αὐτοῖς ἑκάστων χρηστὰ ἐποίησεν εἶναι καὶ δοκεῖν . κατὰ δὲ τὸν αὐτὸν λόγον καὶ ὁ σοφιστὴς τοὺς παιδευομένους οὕτω δυνάμενος παιδαγωγεῖν σοφός τε [ 167δ ] καὶ ἄξιος πολλῶν χρημάτων τοῖς παιδευθεῖσιν . καὶ οὕτω σοφώτεροί τέ εἰσιν ἕτεροι ἑτέρων καὶ οὐδεὶς ψευδῆ δοξάζει , καὶ σοί , ἐάντε βούλῃ ἐάντε μή , ἀνεκτέον ὄντι μέτρῳ : σῴζεται γὰρ ἐν τούτοις ὁ λόγος οὗτος . ᾧ σὺ εἰ μὲν ἔχεις ἐξ ἀρχῆς ἀμφισβητεῖν , ἀμφισβήτει λόγῳ ἀντιδιεξελθών : εἰ δὲ δι᾽ ἐρωτήσεων βούλει , δι᾽ ἐρωτήσεων : οὐδὲ γὰρ τοῦτο φευκτέον , ἀλλὰ πάντων μάλιστα διωκτέον τῷ νοῦν ἔχοντι . ποίει [ 167ε ] μέντοι οὑτωσί : μὴ ἀδίκει ἐν τῷ ἐρωτᾶν . καὶ γὰρ πολλὴ ἀλογία ἀρετῆς φάσκοντα ἐπιμελεῖσθαι μηδὲν ἀλλ᾽ ἢ ἀδικοῦντα ἐν λόγοις διατελεῖν . ἀδικεῖν δ᾽ ἐστὶν ἐν τῷ τοιούτῳ , ὅταν τις μὴ χωρὶς μὲν ὡς ἀγωνιζόμενος τὰς διατριβὰς ποιῆται , χωρὶς δὲ διαλεγόμενος , καὶ ἐν μὲν τῷ παίζῃ τε καὶ σφάλλῃ καθ᾽ ὅσον ἂν δύνηται , ἐν δὲ τῷ διαλέγεσθαι σπουδάζῃ τε καὶ ἐπανορθοῖ τὸν προσδιαλεγόμενον , ἐκεῖνα μόνα αὐτῷ ἐνδεικνύμενος ’ ‘ [ 168α ] τὰ σφάλματα , ἃ αὐτὸς ὑφ᾽ ἑαυτοῦ καὶ τῶν προτέρων συνουσιῶν παρεκέκρουστο . ἂν μὲν γὰρ οὕτω ποιῇς , ἑαυτοὺς αἰτιάσονται οἱ προσδιατρίβοντές σοι τῆς αὑτῶν ταραχῆς καὶ ἀπορίας ἀλλ᾽ οὐ σέ , καὶ σὲ μὲν διώξονται καὶ φιλήσουσιν , αὑτοὺς δὲ μισήσουσι καὶ φεύξονται ἀφ᾽ ἑαυτῶν εἰς φιλοσοφίαν , ἵν᾽ ἄλλοι γενόμενοι ἀπαλλαγῶσι τῶν οἳ πρότερον ἦσαν : ἐὰν δὲ τἀναντία τούτων δρᾷς ὥσπερ οἱ πολλοί , τἀναντία συμβήσεταί σοι καὶ τοὺς συνόντας ἀντὶ φιλοσόφων [ 168β ] μισοῦντας τοῦτο τὸ πρᾶγμα ἀποφανεῖς ἐπειδὰν πρεσβύτεροι γένωνται . ἐὰν οὖν ἐμοὶ πείθῃ , ὃ καὶ πρότερον ἐρρήθη , οὐ δυσμενῶς οὐδὲ μαχητικῶς ἀλλ᾽ ἵλεῳ τῇ διανοίᾳ συγκαθεὶς ὡς ἀληθῶς σκέψῃ τί ποτε λέγομεν , κινεῖσθαί τε ἀποφαινόμενοι τὰ πάντα , τό τε δοκοῦν ἑκάστῳ τοῦτο καὶ εἶναι ἰδιώτῃ τε καὶ πόλει . καὶ ἐκ τούτων ἐπισκέψῃ εἴτε ταὐτὸν εἴτε καὶ ἄλλο ἐπιστήμη καὶ αἴσθησις , ἀλλ᾽ οὐχ ὥσπερ ἄρτι ἐκ συνηθείας [ 168ξ ] ῥημάτων τε καὶ ὀνομάτων , ἃ οἱ πολλοὶ ὅπῃ ἂν τύχωσιν ἕλκοντες ἀπορίας ἀλλήλοις παντοδαπὰς παρέχουσι . ’ ταῦτα , ὦ Θεόδωρε , τῷ ἑταίρῳ σου εἰς βοήθειαν προσηρξάμην κατ᾽ ἐμὴν δύναμιν σμικρὰ ἀπὸ σμικρῶν : εἰ δ᾽ αὐτὸς ἔζη , μεγαλειότερον ἂν τοῖς αὑτοῦ ἐβοήθησεν .
Θεόδωρος
παίζεις , ὦ Σώκρατες : πάνυ γὰρ νεανικῶς τῷ ἀνδρὶ βεβοήθηκας .
Σωκράτης
εὖ λέγεις , ὦ ἑταῖρε . καί μοι εἰπέ : ἐνενόησάς που λέγοντος ἄρτι τοῦ Πρωταγόρου καὶ ὀνειδίζοντος ἡμῖν ὅτι [ 168δ ] πρὸς παιδίον τοὺς λόγους ποιούμενοι τῷ τοῦ παιδὸς φόβῳ ἀγωνιζοίμεθα εἰς τὰ ἑαυτοῦ , καὶ χαριεντισμόν τινα ἀποκαλῶν , ἀποσεμνύνων δὲ τὸ πάντων μέτρον , σπουδάσαι ἡμᾶς διεκελεύσατο περὶ τὸν αὑτοῦ λόγον ;
Θεόδωρος
πῶς γὰρ οὐκ ἐνενόησα , ὦ Σώκρατες ;
Σωκράτης
τί οὖν ; κελεύεις πείθεσθαι αὐτῷ ;
Θεόδωρος
σφόδρα γε .
Σωκράτης
ὁρᾷς οὖν ὅτι τάδε πάντα πλὴν σοῦ παιδία ἐστίν . εἰ οὖν πεισόμεθα τῷ ἀνδρί , ἐμὲ καὶ σὲ δεῖ ἐρωτῶντάς τε καὶ [ 168ε ] ἀποκρινομένους ἀλλήλοις σπουδάσαι αὐτοῦ περὶ τὸν λόγον , ἵνα μὴ τοῦτό γε ἔχῃ ἐγκαλεῖν , ὡς παίζοντες πρὸς μειράκια διεσκεψάμεθ᾽ αὐτοῦ τὸν λόγον .
Θεόδωρος
τί δ᾽ ; οὐ πολλῶν τοι Θεαίτητος μεγάλους πώγωνας ἐχόντων ἄμεινον ἂν ἐπακολουθήσειε λόγῳ διερευνωμένῳ ;
სოკრატე
ვფიქრობ , იმ ყველაფერს [ იტყოდა ] , რაც მის დასაცავად ვთქვით , [ 166a ] გაგვშორდებოდა ჩვენში დაეჭვებული და იტყოდა : , , ამ გადასარევმა სოკრატემ , მას შემდეგ რაც ბავშვი შეაშინა შეკითხვით , შეიძლება თუ არა ერთი და იგივე რამ გახსოვდეს და არ იცოდე , მან კი შეშინებულმა უპასუხა , რომ არ შეიძლება , რადგან წინასწარ ვერ გათვალა , მსჯელობებში სასაცილოდ გამომიყვანა . ეს კი ასეა , დაუფიქრებელო სოკრატე : როცა ჩემ [ დებულებებს ] შეკითხვების საშუალებით იკვლევ , თუკი ის , ვისაც ეკითხები , ისე პასუხობს , როგორც მე ვუპასუხებდი და ცდება , [ 166b ] მე ვარ მხილებული ; ხოლო თუ სხვანაირად [ პასუხობს ] – ის , ვისაც ეკითხები . ნუთუ ფიქრობ , ვინმე დაგეთანხმება იმაში , რომ მეხსიერება იმის შესახებ , რაც განიცადა , მაშინაც ისეთივეა , როგორიც მისი განცდისას იყო , როცა მას აღარ განიცდის ? სრულიად სხვანაირადაა . თუ ვინმე თავს აარიდებს იმაზე დათანხმებას , რომ შესაძლოა , ვინმემ იცოდეს რაღაც და თან არ იცოდეს ? ან ამისი თუ შეეშინდება , იმას მაინც ჩათვლის , რომ როდესაც ადამიანი შეიცვლება , იგივეა , რაც შეცვლამდე იყო ? უფრო იმას ხომ არ [ დაეთანხმება ] , რომ ის ერთია და არა უსაზღვროდ წარმოშობილი ამგვარი რამ , [ 166c ] რაკი ცვლილებები [ კვლავ ] ხდება , თუკი სახელებისგან დაგებული მახეების წინააღმდეგ გავილაშქრებთ ? " არამედ [ ის ] იტყოდა : , , ძვირფასო , უფრო კეთილშობილი გზით შეეწინააღმდეგე იმას , რასაც ვამბობ და თუ შეგიძლია მამხილე იმაში , რომ თითოეულ ჩვენგანს ინდივიდუალური შეგრძნებები არ უჩნდება , ხოლო თუ ისინი ინდივიდუალურია , ეს იმას არ ნიშნავს , რომ ის , რაც ვინმესთვის ჩანს , მხოლოდ მისთვის წარმოიშობა , ან თუ საჭიროა რაიმეზე ვთქვათ , რომ , , არსებობს " , ის იმისთვის იქნება , ვისთვისაც ჩანს . ხოლო , როდესაც ღორებსა და ძაღლისთავიან არსებებზე საუბრობ , მარტო შენ კი არ იქცევი ღორივით , არამედ მსმენელებსაც არწმუნებ , რომ ასე მოექცნენ ჩემ ნაწერებს . [ 166d ] ამის გაკეთება კარგი არ არის . მე კი ვამბობ , რომ ჭეშმარიტება ისაა , როგორც დავწერე : ყველაფრის საზომი თითოეული ჩვენთაგანია , არსებულებისაც და არარსებულებისაც , იმით განსხვავდება ათასგვარად ერთი მეორისგან , რომ ერთისთვის სხვა რაღაცეები არსებობს და ჩანს , ხოლო სხვისთვის – სხვა . და სულაც არ ვთვლი , რომ სიბრძნე და ბრძენი კაცი არ არსებობს , არამედ სწორედ იმას ვუწოდებ ბრძენს , ვინც იმას , რაც ჩვენთვის ცუდი არის და [ ასე ] ჩანს , ისე შეცვლის , რომ კარგი იქნება და [ ისე ] გამოჩნდება . ჩემ მსჯელობებში კი სიტყვებს ნუ დასდევ , [ 166e ] არამედ ეცადე უფრო ნათლად გაიგო , რას ვამბობ . გაიხსენე ახლახანს რომ ამბობდი , რომ ავადმყოფისთვის საჭმელი უგემური ჩანს და არის , ხოლო ჯანმრთელისთვის საპირისპირო ჩანს და არის . არც ერთი მათგანი არ შეიძლება უფრო ბრძნად ჩავთვალოთ [ 167a ] – ეს ხომ შეუძლებელია – განსასჯელიც არაა , რომ ავადმყოფი უცოდინარია , რაკი ასე ფიქრობს , ხოლო ჯანმრთელი ბრძენი – რაკი სხვაგვარად , მაგრამ ერთ-ერთი შესაცვლელია , რაკი ერთი უარესია , ხოლო მეორე - უკეთესი . ასევეა აღზრდასთან დაკავშირებით , უარესიდან უკეთესისკენაა შესაცვლელი . ექიმი წამლების მეშვეობით ცვლის , ხოლო სოფისტი – საუბრებით . არავის გაუკეთებია ის , რომ მცდარად მოაზროვნეს ჭეშმარიტად აფიქრებინოს , რადგან შეუძლებელია არარსებულზე ფიქრი , ან იმისგან განსხვავებულზე , რასაც განიცდი , რადგან ეს უკანასკნელი ყოველთვის ჭეშმარიტია . [ 167b ] მე კი მგონია , რომ სულის მანკიერი მდგომარეობის გამო [ ადამიანი ] ამგვარადვე აზროვნებს , ხოლო მდგომარეობის შეცვლისას , ის სხვანაირად იაზროვნებს . ამგვარ მოჩვენებებს გამოუცდელობის გამო ჭეშმარიტს უწოდებენ , მე კი ვფიქრობ , რომ ერთი მეორეზე უკეთესია , მაგრამ არაფრითაა უფრო ჭეშმარიტი . ხოლო ბრძენთ , მეგობარო სოკრატე , სულ არ ვუწოდებ ბაყაყებს , არამედ სხეულებთან დაკავშირებით ექიმებს ვუწოდებ , ხოლო მცენარეებთან დაკავშირებით – მიწათმოქმედებს . ვამბობ , რომ ისინიც მცენარეებისთვის მანკიერი შეგრძნებების ნაცვლად , [ 167c ] როცა ისინი ავად არიან , კარგ , ჯანმრთელ და ჭეშმარიტ შეგრძნებებს ქმნიან . ხოლო ბრძენი და ღირსეული ორატორები იმას აკეთებენ ქალაქებისთვის , რომ მანკიერის ნაცვლად კარგი ჩანდეს სამართლიანად . ის , რაც თითოეულ ქალაქს ჰგონია სამართლიანი და კარგი , სწორედ ისაა მისთვის ასეთი , სანამ ასე ფიქრობს . ბრძენი კი იმას აკეთებს , რომ თითოეული ქალაქისთვის მანკიერის ნაცვლად კარგი ჩანდეს და იყოს კიდეც . ამავე არგუმენტის თანახმად , სოფისტიც , რომელსაც შეუძლია ასე აღზარდოს მოსწავლეები , ბრძენია [ 167d ] და ღირსია იმისი , რომ აღზრდაში დიდი გადასახადი აიღოს . ამგვარად ერთნი მეორეზე მეტად ბრძენნი არიან , თუმცა არც ერთი არ ფიქრობს მცდარს და შენც , გინდა თუ არა ეს , უნდა დაუშვა , რომ საზომი ხარ , რადგან მხოლოდ ასე გადარჩება ეს მსჯელობა . თუ გსურს , რომ თავიდან შეეწინააღმდეგო , შეეწინააღმდეგე ისე , რომ მსჯელობას მიჰყვე . თუ შეკითხვების საშუალებით გსურს , იყოს შეკითხვებით , რადგან ვისაც გონება აქვს , არასოდეს გაექცევა ამას , არამედ სხვა ყველა [ მეთოდზე ] მეტად ამას მიჰყვება . [ 167e ] მაგრამ ასე გააკეთე : უსამართლო ნუ იქნები შეკითხვებში . ძალიან ალოგიკურია , როდესაც ამბობ , რომ სიქველეს ეძებ და უსამართლობას ჩადიხარ მსჯელობებში . უსამართლობა კი იმაშია , როცა ვიღაც ვერ არჩევს როდისაა კამათი და როდის დიალექტიკა . რადგან პირველში ხუმრობაც შეიძლება და რაღაცეების წამოსროლაც , ხოლო მეორეში – სერიოზული საუბარი და თანამოსაუბრის [ სიტყვების ] შესწორება მხოლოდ იმ შეცდომების გამოაშკარავებით , [ 168a ] რომელიც მან საკუთარი თავის ან მისი უწინდელი მასწავლებლების გამო დაუშვა . თუ ასე მოიქცევი , თანამოსაუბრეები თავიანთ თავს დაადანაშაულებენ დაბნეულობასა და გაურკვევლობისას და არა შენ . შენ გამოგედევნებიან და შეგიყვარებენ , საკუთარი თავი კი შესძულდებათ და მისგან ფილოსოფიისკენ გაიქცევიან , რათა სხვები გახდნენ და ამგვარად დაასრულონ ის , რაც ადრე იყვნენ . ხოლო თუ ამის საპირისპიროდ მოიქცევი , ისე როგორც უმრავლესობა [ იქცევა ] , შენთვისაც საპირისპირო გამოვა და შენი თანამოსაუბრეებისთვისაც , რადგან ფილოსოფოსების მაგივრად [ 168b ] ამ საგნის მოძულეები გახდებიან , როდესაც ასაკში შევლენ . თუ დამიჯერებ იმას , რაც უწინ ვთქვი , მტრულად და ქიშპობით კი არა , არამედ კეთილგანწყობილი სულით დაუკვირდი , სინამდვილეში რას ვფიქრობთ , როდესაც ვამბობთ , რომ , როგორც ჩანს , ყველაფერი მოძრაობს და , რომ რაც ჰგონია თითოეულს , არსებულიც ისაა , კერძო პირისთვისაც და ქალაქისთვისაც . ამის შემდეგ განიხილე ერთი და იგივეა თუ სხვადასხვა ცოდნა და შეგრძნება და არა ისე , როგორც ახლახან [ აკეთებდი ] , როგორც გჩვევია , [ 168c ] ზმნებისა და სახელების გამოყენებით , რასაც უმრავლესობა საიდანაც მოუხდება იქიდან ამოათრევს ხოლმე და ამით ყოველგვარ სირთულეს უქმნის ერთმანეთს . " ასე შევუდექი , თეოდოროს , შენი მეგობრის დახმარებას მცირე შესაძლებლობებიდან გამომდინარე მცირედ . ის რომ ცოცხალი ყოფილიყო , უფრო მეტად დაეხმარებოდა თავის [ დებულებებს ] .
თეოდოროსი
ხუმრობ , სოკრატე ? ძალიან ახალგაზრდულად დაეხმარე ამ კაცს .
სოკრატე
მშვენიერია , მეგობარო . მითხარი : დააკვირდი , რომ ახლახან , როცა პროტაგორასი საუბრობდა , დაგვგმო იმის გამო , [ 168d ] რომ როდესაც ბავშვთან ვსაუბრობდით , მისი [ დებულებების ] დასამარცხებლად , შევაშინეთ ბავშვი , ამას რაღაც ხუმრობა უწოდა , დაიჟინა ყველაფრის საზომი და გვიბრძანა , სერიოზულად ვიმსჯელოთ მისი დებულების შესახებ ?
თეოდოროსი
როგორ არ დავაკვირდი , სოკრატე ?
სოკრატე
რას იტყვი ? ბრძანებ მის დამორჩილებას ?
თეეტეტოსი
ძალიანაც .
სოკრატე
ხედავ , რომ შენ გარდა ესენი ყველანი ბავშვები არიან ? ამ კაცს თუ დავუჯერებთ , მე და შენ უნდა შევეკითხოთ და [ 168e ] ვუპასუხოთ ერთმანეთს , მისი დებულება , რომ სერიოზულად განვიხილოთ , რათა სათქმელად აღარ ჰქონდეს , რომ მისი დებულება პატარებთან ერთად თამაშით განვიხილეთ .
თეოდოროსი
როგორ ? ნუთუ თეეტეტოსი გრძელწვერებზე უკეთ არ მიჰყვება საკვლევ საკითხს ?
ვფიქრობ , იმ ყველაფერს [ იტყოდა ] , რაც მის დასაცავად ვთქვით , [ 166a ] გაგვშორდებოდა ჩვენში დაეჭვებული და იტყოდა : , , ამ გადასარევმა სოკრატემ , მას შემდეგ რაც ბავშვი შეაშინა შეკითხვით , შეიძლება თუ არა ერთი და იგივე რამ გახსოვდეს და არ იცოდე , მან კი შეშინებულმა უპასუხა , რომ არ შეიძლება , რადგან წინასწარ ვერ გათვალა , მსჯელობებში სასაცილოდ გამომიყვანა . ეს კი ასეა , დაუფიქრებელო სოკრატე : როცა ჩემ [ დებულებებს ] შეკითხვების საშუალებით იკვლევ , თუკი ის , ვისაც ეკითხები , ისე პასუხობს , როგორც მე ვუპასუხებდი და ცდება , [ 166b ] მე ვარ მხილებული ; ხოლო თუ სხვანაირად [ პასუხობს ] – ის , ვისაც ეკითხები . ნუთუ ფიქრობ , ვინმე დაგეთანხმება იმაში , რომ მეხსიერება იმის შესახებ , რაც განიცადა , მაშინაც ისეთივეა , როგორიც მისი განცდისას იყო , როცა მას აღარ განიცდის ? სრულიად სხვანაირადაა . თუ ვინმე თავს აარიდებს იმაზე დათანხმებას , რომ შესაძლოა , ვინმემ იცოდეს რაღაც და თან არ იცოდეს ? ან ამისი თუ შეეშინდება , იმას მაინც ჩათვლის , რომ როდესაც ადამიანი შეიცვლება , იგივეა , რაც შეცვლამდე იყო ? უფრო იმას ხომ არ [ დაეთანხმება ] , რომ ის ერთია და არა უსაზღვროდ წარმოშობილი ამგვარი რამ , [ 166c ] რაკი ცვლილებები [ კვლავ ] ხდება , თუკი სახელებისგან დაგებული მახეების წინააღმდეგ გავილაშქრებთ ? " არამედ [ ის ] იტყოდა : , , ძვირფასო , უფრო კეთილშობილი გზით შეეწინააღმდეგე იმას , რასაც ვამბობ და თუ შეგიძლია მამხილე იმაში , რომ თითოეულ ჩვენგანს ინდივიდუალური შეგრძნებები არ უჩნდება , ხოლო თუ ისინი ინდივიდუალურია , ეს იმას არ ნიშნავს , რომ ის , რაც ვინმესთვის ჩანს , მხოლოდ მისთვის წარმოიშობა , ან თუ საჭიროა რაიმეზე ვთქვათ , რომ , , არსებობს " , ის იმისთვის იქნება , ვისთვისაც ჩანს . ხოლო , როდესაც ღორებსა და ძაღლისთავიან არსებებზე საუბრობ , მარტო შენ კი არ იქცევი ღორივით , არამედ მსმენელებსაც არწმუნებ , რომ ასე მოექცნენ ჩემ ნაწერებს . [ 166d ] ამის გაკეთება კარგი არ არის . მე კი ვამბობ , რომ ჭეშმარიტება ისაა , როგორც დავწერე : ყველაფრის საზომი თითოეული ჩვენთაგანია , არსებულებისაც და არარსებულებისაც , იმით განსხვავდება ათასგვარად ერთი მეორისგან , რომ ერთისთვის სხვა რაღაცეები არსებობს და ჩანს , ხოლო სხვისთვის – სხვა . და სულაც არ ვთვლი , რომ სიბრძნე და ბრძენი კაცი არ არსებობს , არამედ სწორედ იმას ვუწოდებ ბრძენს , ვინც იმას , რაც ჩვენთვის ცუდი არის და [ ასე ] ჩანს , ისე შეცვლის , რომ კარგი იქნება და [ ისე ] გამოჩნდება . ჩემ მსჯელობებში კი სიტყვებს ნუ დასდევ , [ 166e ] არამედ ეცადე უფრო ნათლად გაიგო , რას ვამბობ . გაიხსენე ახლახანს რომ ამბობდი , რომ ავადმყოფისთვის საჭმელი უგემური ჩანს და არის , ხოლო ჯანმრთელისთვის საპირისპირო ჩანს და არის . არც ერთი მათგანი არ შეიძლება უფრო ბრძნად ჩავთვალოთ [ 167a ] – ეს ხომ შეუძლებელია – განსასჯელიც არაა , რომ ავადმყოფი უცოდინარია , რაკი ასე ფიქრობს , ხოლო ჯანმრთელი ბრძენი – რაკი სხვაგვარად , მაგრამ ერთ-ერთი შესაცვლელია , რაკი ერთი უარესია , ხოლო მეორე - უკეთესი . ასევეა აღზრდასთან დაკავშირებით , უარესიდან უკეთესისკენაა შესაცვლელი . ექიმი წამლების მეშვეობით ცვლის , ხოლო სოფისტი – საუბრებით . არავის გაუკეთებია ის , რომ მცდარად მოაზროვნეს ჭეშმარიტად აფიქრებინოს , რადგან შეუძლებელია არარსებულზე ფიქრი , ან იმისგან განსხვავებულზე , რასაც განიცდი , რადგან ეს უკანასკნელი ყოველთვის ჭეშმარიტია . [ 167b ] მე კი მგონია , რომ სულის მანკიერი მდგომარეობის გამო [ ადამიანი ] ამგვარადვე აზროვნებს , ხოლო მდგომარეობის შეცვლისას , ის სხვანაირად იაზროვნებს . ამგვარ მოჩვენებებს გამოუცდელობის გამო ჭეშმარიტს უწოდებენ , მე კი ვფიქრობ , რომ ერთი მეორეზე უკეთესია , მაგრამ არაფრითაა უფრო ჭეშმარიტი . ხოლო ბრძენთ , მეგობარო სოკრატე , სულ არ ვუწოდებ ბაყაყებს , არამედ სხეულებთან დაკავშირებით ექიმებს ვუწოდებ , ხოლო მცენარეებთან დაკავშირებით – მიწათმოქმედებს . ვამბობ , რომ ისინიც მცენარეებისთვის მანკიერი შეგრძნებების ნაცვლად , [ 167c ] როცა ისინი ავად არიან , კარგ , ჯანმრთელ და ჭეშმარიტ შეგრძნებებს ქმნიან . ხოლო ბრძენი და ღირსეული ორატორები იმას აკეთებენ ქალაქებისთვის , რომ მანკიერის ნაცვლად კარგი ჩანდეს სამართლიანად . ის , რაც თითოეულ ქალაქს ჰგონია სამართლიანი და კარგი , სწორედ ისაა მისთვის ასეთი , სანამ ასე ფიქრობს . ბრძენი კი იმას აკეთებს , რომ თითოეული ქალაქისთვის მანკიერის ნაცვლად კარგი ჩანდეს და იყოს კიდეც . ამავე არგუმენტის თანახმად , სოფისტიც , რომელსაც შეუძლია ასე აღზარდოს მოსწავლეები , ბრძენია [ 167d ] და ღირსია იმისი , რომ აღზრდაში დიდი გადასახადი აიღოს . ამგვარად ერთნი მეორეზე მეტად ბრძენნი არიან , თუმცა არც ერთი არ ფიქრობს მცდარს და შენც , გინდა თუ არა ეს , უნდა დაუშვა , რომ საზომი ხარ , რადგან მხოლოდ ასე გადარჩება ეს მსჯელობა . თუ გსურს , რომ თავიდან შეეწინააღმდეგო , შეეწინააღმდეგე ისე , რომ მსჯელობას მიჰყვე . თუ შეკითხვების საშუალებით გსურს , იყოს შეკითხვებით , რადგან ვისაც გონება აქვს , არასოდეს გაექცევა ამას , არამედ სხვა ყველა [ მეთოდზე ] მეტად ამას მიჰყვება . [ 167e ] მაგრამ ასე გააკეთე : უსამართლო ნუ იქნები შეკითხვებში . ძალიან ალოგიკურია , როდესაც ამბობ , რომ სიქველეს ეძებ და უსამართლობას ჩადიხარ მსჯელობებში . უსამართლობა კი იმაშია , როცა ვიღაც ვერ არჩევს როდისაა კამათი და როდის დიალექტიკა . რადგან პირველში ხუმრობაც შეიძლება და რაღაცეების წამოსროლაც , ხოლო მეორეში – სერიოზული საუბარი და თანამოსაუბრის [ სიტყვების ] შესწორება მხოლოდ იმ შეცდომების გამოაშკარავებით , [ 168a ] რომელიც მან საკუთარი თავის ან მისი უწინდელი მასწავლებლების გამო დაუშვა . თუ ასე მოიქცევი , თანამოსაუბრეები თავიანთ თავს დაადანაშაულებენ დაბნეულობასა და გაურკვევლობისას და არა შენ . შენ გამოგედევნებიან და შეგიყვარებენ , საკუთარი თავი კი შესძულდებათ და მისგან ფილოსოფიისკენ გაიქცევიან , რათა სხვები გახდნენ და ამგვარად დაასრულონ ის , რაც ადრე იყვნენ . ხოლო თუ ამის საპირისპიროდ მოიქცევი , ისე როგორც უმრავლესობა [ იქცევა ] , შენთვისაც საპირისპირო გამოვა და შენი თანამოსაუბრეებისთვისაც , რადგან ფილოსოფოსების მაგივრად [ 168b ] ამ საგნის მოძულეები გახდებიან , როდესაც ასაკში შევლენ . თუ დამიჯერებ იმას , რაც უწინ ვთქვი , მტრულად და ქიშპობით კი არა , არამედ კეთილგანწყობილი სულით დაუკვირდი , სინამდვილეში რას ვფიქრობთ , როდესაც ვამბობთ , რომ , როგორც ჩანს , ყველაფერი მოძრაობს და , რომ რაც ჰგონია თითოეულს , არსებულიც ისაა , კერძო პირისთვისაც და ქალაქისთვისაც . ამის შემდეგ განიხილე ერთი და იგივეა თუ სხვადასხვა ცოდნა და შეგრძნება და არა ისე , როგორც ახლახან [ აკეთებდი ] , როგორც გჩვევია , [ 168c ] ზმნებისა და სახელების გამოყენებით , რასაც უმრავლესობა საიდანაც მოუხდება იქიდან ამოათრევს ხოლმე და ამით ყოველგვარ სირთულეს უქმნის ერთმანეთს . " ასე შევუდექი , თეოდოროს , შენი მეგობრის დახმარებას მცირე შესაძლებლობებიდან გამომდინარე მცირედ . ის რომ ცოცხალი ყოფილიყო , უფრო მეტად დაეხმარებოდა თავის [ დებულებებს ] .
თეოდოროსი
ხუმრობ , სოკრატე ? ძალიან ახალგაზრდულად დაეხმარე ამ კაცს .
სოკრატე
მშვენიერია , მეგობარო . მითხარი : დააკვირდი , რომ ახლახან , როცა პროტაგორასი საუბრობდა , დაგვგმო იმის გამო , [ 168d ] რომ როდესაც ბავშვთან ვსაუბრობდით , მისი [ დებულებების ] დასამარცხებლად , შევაშინეთ ბავშვი , ამას რაღაც ხუმრობა უწოდა , დაიჟინა ყველაფრის საზომი და გვიბრძანა , სერიოზულად ვიმსჯელოთ მისი დებულების შესახებ ?
თეოდოროსი
როგორ არ დავაკვირდი , სოკრატე ?
სოკრატე
რას იტყვი ? ბრძანებ მის დამორჩილებას ?
თეეტეტოსი
ძალიანაც .
სოკრატე
ხედავ , რომ შენ გარდა ესენი ყველანი ბავშვები არიან ? ამ კაცს თუ დავუჯერებთ , მე და შენ უნდა შევეკითხოთ და [ 168e ] ვუპასუხოთ ერთმანეთს , მისი დებულება , რომ სერიოზულად განვიხილოთ , რათა სათქმელად აღარ ჰქონდეს , რომ მისი დებულება პატარებთან ერთად თამაშით განვიხილეთ .
თეოდოროსი
როგორ ? ნუთუ თეეტეტოსი გრძელწვერებზე უკეთ არ მიჰყვება საკვლევ საკითხს ?